203
1. Barg shapolog’ining uchi. a) chuziqroq uchli, b)keng burchaksimon uchli, v)
ikki uchli, g) dumaloq uchli, d)
qisqa uchli, v) o’rta uchli, uzun uchli.
2. Barg shapolog’i asosining tubi: a) kam o’yilgan, b) o’rtacha o’yilgan,
v)chuqur yuraksimon, g) yuraksimon,d)kam tekisli e) tekisli.
3. Barg shapolog’ning qirrasi. a) oddiy tishli, b)arra tishli, v) dumaloq tishli, g)
oddiy arrasimon tishli, d) arrasimon va dumaloq tishli, e) oddiy arrasimon va
dumaloq tishli, yo) tishsiz tekis
Barg plastinkasida ( ostki tomondan yaxshi ko’rinadigan ) beshbarmoqsimon
yugon tomir va undan chiqqan juda ko’p mayda
turga uxshash tomirchalar
bo’ladi. Ular barg etini hamma tomoniga tarkalgan. Tut bargi plastinkasidagi
tomirlarni yugonligi va shoxlanish darajasi tut turiga, naviga va tashqi muxitning
ta’siriga bog’liq bo’ladi, bu uz yulida ipak qurtini bargning xazm qilishiga ta’sir
etadi.
Bargning ichki tuzilishi tutning turi, navi va yashash
sharoitidan tashqari
novdada joylanishiga, unga tushadigan yorug’lik, namlik va boshqa faktorlarga
qarab har xil bo’ladi.
Tut bargining ichki tuzilishida uning yashil tusli
eti va tomirlardan iborat
ekanligi yakkol kurinib turadi. Barg etinig ustki va ostki tomoni epidermis bilan
koplangan. Uning eng ustki sirtida rangsiz yupka mumsimon moddadan tuzilgan
pardacha bo’ladi, bunga
kutikula kavati deyiladi. Kutikula bargni ustki qismidan
suvni parlanib ketishdan, yomgir suvlarini hamda havoni barg ichiga
o’tkazmaslik uchun xizmat qiladi. Barg
plastinkasini ustki qismidagi, ya’ni
kutikulani tagidagi epidermis to’qimasi yirik bir yoki ikki qator va barg
plastinkasini ostki qismidagisi esa, mayda va faqat bir qator hujayradan iborat.
Shu bilan birga bargni ustki epidermisning ba’zi
hujayralari kattalashib, ichida
qopchiqsimon joylashagn pufak shaklan modda-
sistolit (kristali) bo’ladi. Sistolit
hujayra po’stidan o’sib chiqqan bo’lib, kalsiy karbonat (SaSO
3
) tuzlari
to’yinishidan hosil bo’lgandir. Buning vazifasi bargda-gi
organik kislotalarni
neytrallashdir (betaraflashtirish).
204
Barg plastinkasini ostki epidermisida juda ko’p kichik og’izchalar (ustisalar)
joylashgan. Bunday og’izchalar tut bargini har kvadrat millimetrida 1000 dan
1500 tagacha bo’ladi. Og’izchalar orqali suv bug’lari chiqadi va undan havo
chiqib hamda kirib turadi.
Bargni ustki va ostki po’sti o’rtasida barg eti joylashadi. Barg eti zich
joylashgan yupqa devorli paranxima to’qimalardan tuzilgan. Parenxima
to’qimalari ikki xil shaklli: bargni ustki va
ostki qismdagi ustunsimon to’qima va
o’rta qismidagi g’ovak to’qimadir.
