Tut urug’ining sifatini aniqlash, niholzorga ekish, niholchalarni

223 
omborga qo’yish oldidan 10 kun ichida va ikkinchi marta urug’ning belgilangan 
talablarga to’liq javob beradigan muddati tugashidan bir oy oldin tekshiriladi. 
Bunda namuna har bir qopning ustki, o’rta va ostki qismidan g’allachilikda 
ishlatiladigan maxsus asbob bilan yoki chodirga 10 sm qalinlikda sepilib, uning 
10-15 joyidan qo’lda qismlab olinadi. Ikkala usulda olingan jami dastlabki 
namuna urug’ 500 g atrofida bo’lishi kerak. 
Dastlabki olingan 500 g namuna urug’ yaxshilab aralashtiriladi, so’ngra 
tekis yerga sepilib, 3 sm qalinlikgacha to’rtburchak holatda bir tekis yoyiladi. 
Shundan so’ng dioganal bo’yicha 4 ta uchburchakka bo’linadi. Bir-biriga 
qarama-qarshi bo’lgan ikkita burchakdagisi qoldirilib qolgan ikkitasi olib 
tashlanadi. 
Qoldirilgan urug’lar qayta aralashtiriladi va yana 4 ta uchburchakka 
bo’linadi va yuqoridagi hol takrorlanadi. Mana shu jarayon 50 g urug’ qolguncha 
takrorlanadi. 50 g dan qolgan ikkita o’rtacha namuna urug’ qog’oz xaltachaga 
solinadi, og’zi so’rg’ichlanadi va unga yoriq bog’lanadi. Bu xaltachalar urug’ 
sifatini tekshiruvchi Davlat sinov stansiyasiga yuboriladi. Har bir o’rtacha 
namuna urug’ga ikki nusxada hujjat yoziladi. Hujjatda: a) namuna urug’ni 
yuborayotgan xo’jalikning nomi va manzili : b) urug’ tayyorlangan joy, kun, oy 
va yil; v) namunaga olingan bir partiya urug’ning vazni; g) urug’ saqlanadigan 
ombor, uning namligi, harorati; d) urgochi - erkak tut juftlari (duragay ) ning 
nomi; ye ) mas’ul shaxsning ismi, familiyasi va imzosi kuyiladi, hamda 
tashkilotning muxri bosiladi. 
Yuboriladigan urug’ namunalari ko’p bo’lganida hujjatning o’rniga ikki 
nusxada ro’yxat tuziladi. Ro’yxatning bittasi urug’ni tekshiruvchi laboratoriyaga 
junatilib, ikkinchisi yuboruvchida qoladi.
Laboratoriyada urug’ning tozaligi va unib chiqish foizi, urug’ning ko’karish 
kuchi - energiyasi (urug’ning 5-6 kun davomida unadigan miqdori), urug’ning 
o’rtacha unmay yotadigan davri, mingta urug’ning og’irligi (absolyut og’irlik), 

224 
urug’ning sog’lomligi tekshiriladi. Bu ko’rsatgichlar aniqlanib bo’lganidan keyin 
urug’ga xo’jalik qiymati xaqidagi guvohnoma beriladi. 
Laboratoriyada tut urug’ining sifati ikki marta: birinchi yozda urug’lar 
tayyorlangandan keyin(may, iyun) ikkinchisi ekish oldidan (fevral, mart) 
tekshiriladi. Bunda urug’ning tozalik va unib chiqish darajasi, urug’ning mutloq 
og’irligi, xo’jalik qiymati, hamda 1 gektarga ekiladigan urug’ miqdori aniklanadi. 

Download 11,98 Mb.