14
Beshta namunaning mustaxkamlik chegaralarining o‘rtacha arifmetik
qiymati oddiy g‘ishtning mustaxkamlik chegarasi deb qabul qilinadi.
Har bir
namunaning siqilishga mustaxkamlik chegarasi (8) formuladan topiladi:
R
siq
=
F
P
max
MPa (7)
Bu formulada R
siq
– namunaning siqilish mustaxkamlik
chegarasi, MPa
R
max
– namunani sindirgan kuch, N
F
- namunaning yuzi, mm
2
Hisoblab topilgan siqilishga mustaxkamlik chegarasi g‘ishtning
markasi
deb qabul qilinadi.
Standartga
ko‘ra,
normal
pishgan
g‘ishtning
markasi
75,100,125,150,175,200,250 va 300 bo‘ladi.
Agar sinash natijasida g‘ishtning 100 dan kichik son chiqsa, 75 va hakazo
deb olinadi.
8-LABORATORIYA ISHI
G‟ishtning suv shimuvchanligini aniqlash.
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: quritish shkafi, tarozi va tarozi toshlari,
vanna, chelak, yumshoq toza latta, 5 dona g’isht.
Ish tartibi. G‘ishtning 95-100
o
S suv shimuvchanligini
aniqlash uchun
butun g‘isht quritish shkafida 150-100
o
temperaturada, massasi o‘zgarmay
qolguncha quritiladi. Keyin quruq uyda normal
temperaturaga kelguncha
sovitiladi va massasi o‘lchanadi. Massasi o‘lchangan 5 dona g‘isht vannaga yon
qirrasi bilan o‘rnatiladi va g‘ishtning uchdan bir qismini ko‘mguncha suv
quyiladi. Yana 12 soat o‘tgach vannaga oxirgi marta suv quyiladi. Endi g‘isht
namunalari batamom suvga ko‘miladi, suv satxi g‘ishtning
ustki yuzasidan
hisoblaganda 2-10 sm baland bo‘lishi lozim.oradan 36 soat, jami esa 48 soat
o‘tgach g‘ishtlar suvdan olinadi va suvi silqitiladi. Suvi silqitilgan g‘ishtlar
yumshoq xo‘l latta bilan artiladi, tarozida tortiladi,g‘ishtdan torozi pallasiga oqib
tushgan suvning massasi ham g‘ishtning massasiga qo‘shiladi.
G‘ishtning suv shimuvchanligini har bir namuna uchun quyidagi formula
bo‘yicha aniqlanadi:
S
sh
=
%
100
*
1
m
m
m
(8)
Bu yerda m1 – suvga to‘yingan g‘ishtning masasi, g;
m - quritilgan g‘ishtning massasi, g;
C
sh
– g‘ishtning suv shimuvchanligi.
15
G‘ishtning suv shimuvchanligi 5 ta namunani sinovdan o‘tkazish
natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblab chiqarildi.
