|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 186/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmua.
Erkak jinsida medulyar qavat rivojlanib, kortikal qavat faoliyatini bo‘g‘adi va
urug‘donni
hosil etadi. Urg‘ochi jinsda esa kortikal qavat rivojlanishi tezlashadi, oqibatda medulyar qavat
shakllanishini bo‘g‘adi va tuxumdon hosil bo’ladi. Binobarin jins tabaqalanishi homilada
gonadlarni hosil bo‘lishidan boshlanadi. Odamning olti haftalik homilasi uzunligi 12 mm bo‘lib, unda
hali jins belgilari namoyon bo’lmaydi. 13 mm li homiladan tortib erkak gonadalar — urug‘donlar
shakllana boshlaydi. Uch oylik homilada o‘g‘il va qiz bolaning jinsi farqlanadi. Aksariyat
ko‘pchilik hayvonlarda jinsni tabaqalanishi gormonlar yordamida ro‘yobga chiqadi. Bu gormonlar
faqat endokrin bezlar emas, balki boshlang’ich gonadalarning korteks va medulyar qavatlar
faoliyatiga bog’liq.
Ikkinchi darajali jinsiy belgilarni rivojlanishi ham gormonlar ta’siri ostida hosil bo’lishiga
bog’liq. Agar jinsiy jihatdan voyaga yetmagan sutemizuvchi hayvonlar, qushlarda urug‘don olib
tashlansa ya’ni bichilsa, u holda bichilgan hayvonda urg‘ochi jinsga xos belgilar rivojlanadi. Aksincha,
bichilgan urg‘ochi jo‘jalarda keyinchalik tashqi tomondan xo‘rozga xos belgilar hosil bo‘ladi.
Jinsni gormonlar ta’sirida sun’iy boshqarish
Irsiy jihatdan organizmlarning bioseksual ekanligini yorqin isboti bo‘lib tabiiy va sun’iy sharoitda
jinsni shaxsiy taraqqiyot mobaynida o‘zgarishi hisoblanadi. Yuqorida tabiiy sharoitda organizm jinsini
o‘zgarishi dengiz chuvalchangi (Bonella viridis)da ko‘rildi.
Jinsni belgilashda gormonlarning ta’siri alohida o‘rganiladi. Masalan, tovuq tuxumiga
inkubatsiya davriga qadar estrogen gormoni bilan ishlov berilsa, u holda tuxumdan faqat urg‘ochi
jo‘jalar rivojlanadi.
Akvariumda yashaydigan
medaki
|
| |
