|
Ishlab chiqarishning vertikal to’planishi
Pdf ko'rish
|
| bet | 175/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIIshlab chiqarishning vertikal to’planishi
– bu milliy iqtisodiyotdagi bir
necha o’zaro bog’liq tarmoqlarda mahsulot ishlab chiqarishning to’planishidir.
U ilmiy-texnika inqilobi sharoitlarida keng rivojlandi.
Ishlab
chiqarishning
to’planishi
o’z
rivojining
ma’lum
darajasida
monopoliyalarning paydo bo’lishiga olib keladi. Ishlab chiqarishning to’planishi
hamda monopoliyalarning paydo bo’lishi o’rtasidagi ichki aloqalar quyidagilarda
namoyon bo’ladi:
1) tarmoqlarda bir necha yirik korxonalarning hukmron mavqega ega bo’lishi
ularning bir-biri bilan kelishuviga hamda monopolistik birlashmalar tuzishiga imkon
yaratadi;
2) yirik korxonalar o’rtasidagi raqobat juda qaltis bo’lib, ular uchun katta
miqyosdagi yo’qotishlarga olib kelishi mumkin. Shunga ko’ra, raqobatni cheklash,
tovarlarga yuqori narxlar belgilash va yuqori foyda olish uchun yirik ishlab
chiqaruvchilarning monopolistik ittifoqlarga birlashishi lozim bo’ladi.
Monopoliyalarning vujudga kelishida ishlab chiqarishning to’planishidan tashqari
yana bir qator omillar ta’sir ko’rsatadi:
1) davlatning protektsionistik bojxona siyosati. U chet eldagi raqobatchilarning
ichki bozorga kirish imkoniyatini yo’qotib, monopoliyalarning paydo bo’lishiga
sharoit yaratadi;
2)
banklarning
faoliyati
va
moliyaviy
siyosati.
Banklar
sanoat
monopoliyalarining jadal o’sishiga imkon beradi.
Monopoliyalarning mohiyatini ochib berishda uning turlarini ko’rib chiqish
muhim ahamiyat kasb etadi. Monopoliyalarning turlarini bir necha mezonlarga ko’ra
ajratish mumkin.
1.
Bozorni qamrab olish darajasiga ko’ra:
sof
monopoliya, oligopoliya va
monopsoniya.
Sof monopoliya
– tarmoqdagi yagona ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining
|
| |
