|
Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibiBog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASI1. Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi
Ishlab chiqarish jarayonining mazmunini chuqur anglash uchun, eng avvalo, ishlab
chiqarish omillari va ularning tarkibiy qismlari bilan tanishib chiqish maqsadga muvofiq
hisoblanadi.
Ishlab chiqarish jarayonida bevosita qo’llaniluvchi barcha resurslar ishlab
chiqarish omillari deyiladi.
Iqtisodiyotning tizimi va shaklidan qat’iy nazar uchta omil:
ishchi kuchi, mehnat qurollari va mehnat predmetlari bo’lishi shart.
Bundan ko’rinadiki, ishlab chiqarish omillari, iqtisodiy resurslardan farqli o’laroq,
o’z ichiga faqat ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish jarayonida bevosita ishtirok etuvchi
unsurlarni oladi. Misol uchun, iqtisodiy resursning muhim tarkibiy qismlaridan biri
hisoblangan pul resurslari ishlab chiqarish jarayonida bevosita qo’llanilmaganligi sababli,
ishlab chiqarish omili bo’la olmaydi. Ishlab chiqarish omillarining mohiyatini yanada
kengroq tushunish uchun ularning har birini alohida ko’rib chiqamiz.
Ishchi kuchi deb insonning mehnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy
qobiliyatlarining yig’indisiga aytiladi.
Ishchi kuchi mehnat qobiliyatiga ega bo’lgan
kishilar uchun xosdir. Lekin ishchi kuchi insonning o’zi emas yoki uning mehnati
ham emas, uning qobiliyatidan iboratdir.
Mehnat qurollari
deb, inson uning yordamida tabiatga, mehnat
predmetlariga ta’sir qiladigan vositalarga aytiladi.
Bularga mashinalar, stanoklar,
traktorlar, qurilmalar, uskunalar va boshqalarni misol keltirish mumkin.
Mehnat predmetlari
esa bevosita mehnat ta’sir qiladigan, ya’ni mahsulot
tayyorlanadigan narsalardir.
Yer, suv, xomashyo va boshqa turli materiallar mehnat
predmetining asosiy turlarini tashkil etadi. Mehnat predmetlari tabiatda tayyor holda
uchrashi mumkin yoki oldingi davrdagi mehnat mahsuli, ya’ni xomashyo bo’lishi
mumkin.
|
| |
