33
ko’rsatadilar. Bizning fikrimizcha, ular yer va kapitalda o’z ifodasini topadi. Shuning
uchun ularni alohida omil deb qarashga hojat yo’q.
2. Ishlab chiqarish jarayonining mazmuni
Jamiyatning iqtisodiy asosini, inson hayotiy faoliyatining manbaini tushunish
uchun ishlab chiqarish jarayonining mazmunini ko’rib chiqish zarur.
Ishlab chiqarish jarayoni – bu kishilik jamiyatining amal qilishi va
rivojlanishi uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga
qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatdir.
Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish,
turli xizmatlar ko’rsatish jarayoni kishilar iqtisodiy faoliyatining asosiy tomonidir.
Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir
yoki
boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning ko’rinishini o’zining
iste’moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat
faoliyatidan iboratdir.
Masalan, kishilar tabiatda mavjud bo’lgan yerdan foydalanib, turli hil dehqonchilik,
chorvachilik mahsulotlarini yetishtiradilar. O’rmonlardagi daraxtlardan foydalanib,
ularning shaklini o’zgartirib, turli xil yog’och buyumlar yasaydilar, uylar quradilar.
yer bag’rida (konlarda) mavjud bo’lgan turli rudalar (temir, mis, ruh, qo’rg’oshin va
h.k.), mineral xomashyolardan foydalanib, o’zlari uchun zarur iste’mol buyumlari,
ishlab chiqarish vositalari yaratadilar. Ana
shu mehnat jarayonida kishilar, eng
avvalo, tabiat bilan, uning kuchlari va ashyolari bilan hamda bir-birlari bilan o’zaro
ma’lum munosabatda bo’ladilar.
Kishilar o’zlarining ongli maqsadga muvofiq unumli mehnati bilan tabiat
moddalarining shakllarini o’zgartiradilar va iste’mol uchun zarur bo’lgan mahsulotni
vujudga keltiradilar. Mehnat jarayonida kishilar hamda tabiat o’rtasidagi moddalar
almashinuvi bilan birga insonning o’zi ham har tomonlama kamol topib boradi, ya’ni
kishilar o’zining mehnatga bo’lgan qobiliyatini, bilimini oshiradi va ularni amalda
qo’llashni kengaytirib boradi.
Shunday qilib,
ishlab chiqarish
jarayoni iste’mol qiymatlarni vujudga keltirish
uchun maqsadga muvofiq qilinadigan harakatdir, tabiat yaratgan narsalarni inson
iste’moli uchun o’zlashtirib olishdir, inson bilan tabiat o’rtasidagi
modda
almashuvining umumiy shartidir, inson hayotining abadiy tabiiy sharoitidir.
Ishlab chiqarishning
