318
Iste’mol va jamg’arma darajasi, mlrd. so’m
(shartli raqamlar asosida)
Yil-
lar
Daromad
darajasi
(Y)
Iste’-
mol
(C)
Jam-
g’arma
(S)
Icte’molga
o’rtacha
moyillik
(S : Y)
Jamg’a-
rishga
o’rtacha
moyillik
(S : Y)
Iste’molga
keyingi
qo’shilgan
moyillik
(∆S : ∆Y)
Jamg’arishga
keyingi
qo’shilgan
moyillik
(∆S : ∆Y)
1995 1500
1300 200
0,87
0,13
-
-
2000 1800
1500 300
0,83
0,17
0,67
0,33
2008 2200
1700 500
0,77
0,23
0,50
0,50
Jadvaldan ko’rinadiki, yillar davomida sof daromad hajmi oshib borishi bilan
uning iste’mol va jamg’armaga sarflanishi o’rtasidagi nisbat o’zgarib bormoqda.
Iste’molchilarning daromadlari qanchalik o’sib borgan sari ularning jamg’armaga
bo’lgan moyilliklari shunchalik oshib boradi. Buni iste’mol va jamg’armaga bo’lgan
o’rtacha va keyingi qo’shilgan moyillik ko’rsatkichlari orqali ham kuzatish mumkin.
Aholi daromadining iste’molga sarflanadigan ulushi iste’molga o’rtacha
moyillik (IO’M) deyiladi:
Y
Ñ
hajmi
daromad
Sof
hajmi
sarflari
mol
Iste
M
IO
'
'
.
Aholi daromadining jamg’armaga ketadigan ulushi esa jamg’armaga
o’rtacha moyillik (JO’M) deyiladi:
Y
S
hajmi
daromad
Sof
hajmi
arma
Jamg
M
JO
'
'
.
Bizning misolimizda (16.1-jadval) yillar davomida daromad hajmi oshib borishi
bilan IO’M pasayib, JO’M esa o’sib bormoqda. Shunisi ahamiyatliki, iste’molga va
jamg’armaga o’rtacha moyillik ko’rsatkichlari iste’mol va jamg’armaning
daromaddagi ulushini anglatar ekan, ulardan birining qandaydir miqdorga o’zgarishi
boshqa birining ham teskari yo’nalishda xuddi shunday miqdorga o’zgarishiga olib
keladi. Qisqacha aytganda,
0
,
1
'
'
M
JO
M
IO
bo’ladi.
SHuningdek, iste’mol yoki jamg’armaga keyingi qo’shilgan moyillik ko’rsatkichi
ham ahamiyatlidir. Bu ko’rsatkich iste’molchi daromadining navbatdagi o’zgarishi
uning iste’mol va jamg’armaga nisbatan munosabati qanday o’zgarishini aks ettiradi.
