(xorijiy fuqarolarning doimiy yashash uchun mamlakatga ko’chib kelishi)dan tashqari harakatini ifodalaydi. U quyidagi umumiy koeffitsientlar orqali aniqlanadi:
- tug’ilish koeffitsienti (yil davomida tirik tug’ilgan chaqaloqlarning mavjud aholi
o’rtacha yillik soniga nisbati);
- o’lish koeffitsienti (yil davomida o’lganlarning mavjud aholi o’rtacha yillik
soniga nisbati);
- tabiiy o’sish koeffitsienti (tug’ilish va o’lish umumiy koeffitsientlari o’rtasidagi
farq). Odatda bu koeffitsientlar mamlakatdagi o’rtacha har 1000 ta aholi soniga to’g’ri
keluvchi miqdor sifatida baholanadi.
Ishchi kuchi resurslarining soni va sifati mamlakat aholisi soni, jinsi va yoshi
jihatidan tarkibi bilan belgilanadi. Bular esa o’z navbatida aholining tabiiy
harakatlanishiga bog’liq bo’ladi.
Ular jumlasiga demografiya omilini hisobga olgan holda uy-joy sharoitlarini
yaxshilash, bolalarga nafaqalar berish, ularni bolalar muassasalari bilan ta’minlash,
homiladorlik va bola tug’ilgandan keyingi ta’tillarni uzaytirish, oilani mustahkamlash,
shuningdek, jamoada ma’naviy muhitni yaxshilash kiradi.
Mamlakatdagi yoki ayrim hududlardagi ishchi kuchi resurslari miqdoriga
aholining tabiiy o’sishidan tashqari ishchi kuchi migratsiyasi ham ta’sir qiladi.
Ishchi kuchi migratsiyasi murakkab jarayon bo’lib, turli omillar ta’siri ostida (masalan, ish haqi darajasidagi o’zgarishlar, ishsizlik va h.k.) ishchi kuchining bir hududdan boshqa bir hududga ko’chib o’tishini bildiradi. Migratsiya ikki
darajada, ya’ni xalqaro darajada va mamlakat ichida ro’y berishi mumkin. Davlatlar
394
o’rtasida ro’y bergan migratsiya
tashqi migratsiya deyiladi. Bir mamlakat ichida ro’y
bergan migratsiya
ichki migratsiya deb atalib, u quyidagi shakllarda bo’lishi mumkin:
1)
