tarkibiy ishsizlik deb ataladi. Tarkibiy ishsizlik friktsion ishsizlikka qaraganda
uzoqroq davom etadi hamda ko’proq ma’lum xarajatlarni taqozo etadi. Uning uzoq
muddat (odatda 6 oydan ko’proq) davom etishi yangi kasb turini o’zlashtirish yoki
malaka oshirish bilan, ma’lum xarajat talab qilishi esa, eski kasb turi bilan
shug’ullanish istagi saqlanib qolgan holda, yashash joylarini o’zgartirish bilan bog’liq
bo’ladi.
Friktsion va tarkibiy ishsizlik, iqtisodiyotdagi rivojlanishning har qanday
holatidan qat’iy nazar, ma’lum darajada barcha mamlakatlarda mavjud bo’ladi.
Shunga ko’ra,
friktsion va tarkibiy ishsizlik birgalikda ishsizlikning tabiiy darajasini tashkil qiladi. Siklik ishsizlik – iqtisodiy siklning inqiroz fazasi bilan bog’liq bo’lib, u ishlab chiqarishning pasayishi va yalpi talabning qisqarishi natijasida vujudga keladi. Bunda o’z tovar va xizmatlariga nisbatan talabning qisqarishiga duch kelgan
tadbirkorlar ishlab chiqarish hajmini kamaytirish maqsadida ishchilarni ishdan
bo’shata boshlaydilar. siklik ishsizlik haqiqiy darajadagi ishsizlikning tabiiy darajadan
farqlanishini ko’rsatadi. Ishsizlikning bu turi majburiy ishsizlik hisoblanadi va
siklning yuksalish fazasida mavjud bo’lmaydi.
Institutsional ishsizlik ishchi kuchi bozori infratuzilmasi, ya’ni ishchi kuchini ish bilan ta’minlashga xizmat ko’rsatuvchi muassasalarning yetarli darajada rivojlanmaganligi yoki samarali faoliyat ko’rsatmasligi natijasida paydo bo’ladi. Uni ham tabiiy ishsizlik tarkibiga kiritish mumkin.
Texnologik ishsizlik ishlab chiqarish jarayoniga texnologik usullarning kirib kelishi bilan bog’liq bo’ladi. Ularning ichida asosiylari ishlab chiqarishni
401
mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish, robotlashtirish va informatsion texnologiyani
qo’llash hisoblanadi.
