Monetar maktab namoyandalari (M.Fridmen, E.Felps va boshqalar) bozor
iqtisodiyotini o’z-o’zidan tartiblanuvchi tizim sifatida baholab, undagi narx
mexanizmining o’zi bandlikning oqilona darajasini belgilab berishini ta’kidlaydilar.
Bunday tizimga davlat tomonidan har qanday aralashuv bozorning o’zini-o’zi tartibga
solish mexanizmini ishdan chiqaradi. Davlatning pul vositasida yalpi talabni
rag’batlantirishi esa pirovardida inflyatsiya jarayonlarining kuchayishini keltirib
chiqaradi.
Monetaristlar iqtisodiyotda doimo ma’lum darajada ishsizlik mavjud bo’lishini
ta’kidlab, uni «ishsizlikning tabiiy me’yori» deb ataydilar. Bandlikning bu «tabiiy
daraja»dan chetlanishi faqat qisqa muddatli tavsif kasb etadi. Agar bandlik darajasi
muvozanat darajasidan ortiq bo’lsa, bu inflyatsiyaning jadallashuviga, agar kam
bo’lsa, deflyatsiyaning jadallashuviga olib keladi. Bandlikni barqarorlashtirish
bo’yicha siyosat ishsizlik darajasini uning tabiiy me’yoridan chetlanishiga, ishlab
chiqarish hajmi va band bo’lganlar sonining tebranishlariga qarshi kurashga
yo’naltirilgan bo’lishi lozim. Ishchi kuchi bozorini muvozanatga keltirish uchun
monetaristlar asosan pul-kredit siyosati dastaklaridan foydalanishni tavsiya etadilar.
Institutsional-sotsiologik maktab namoyandalari (T.Veblen, J.Danlop,
J.Gelbreyt, L.Ulman va boshqalar) ishchi kuchi bandligi borasidagi muammolar turli
ko’rinishdagi institutsional islohotlar yordamida hal etilishi mumkin, degan qoidaga
asoslanadilar. Ular bu muammoning faqat makroiqtisodiy jihatdan tahlili bilan
399
chegaralanmaydilar. Shuningdek, ular ishchi kuchi tarkibi va unga tegishli holda ish
haqi darajasidagi ijtimoiy, kasbiy, tarmoq, yosh, jins, etnik va boshqa tafovutlar
ta’sirida ishchi kuchi bozorida vujudga keladigan nomuvofiqliklarni izohlashga
harakat qildilar.
