|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 425/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIDavlat ichki qarzi – bu
davlatning mamlakat ichida zayomlar va boshqa qimmatli qog’ozlarini chiqarish,
turli nobudjet fondlari (sug’urta fondi, ishsizlik bo’yicha sug’urtalash fondi, pensiya
fondi)dan qarz olish
ko’rinishidagi
qarzlari.
Budjet taqchilligini moliyalashtirish (qoplash)ning muhim ko’rinishlaridan biri
davlat krediti hisoblanadi.
Davlat krediti – davlat qarz oluvchi yoki kreditor sifatida
maydonga tushadigan barcha moliyaviy-iqtisodiy munosabatlar yig’indisi.
Moliyaviy resurslarni davlat tomonidan qarzga olishning asosiy shakli – bu davlat
qarz majburiyatlari (zayomlari)ni chiqarish hisoblanadi. Ularni joylashtirish jarayonida
davlat aholi, banklar, savdo va sanoat kompaniyalarining vaqtincha bo’sh turgan pul
mablag’larini jalb qiladi.
Davlat o’z majburiyatlarini nafaqat xususiy sektorda joylashtirishi, balki ularni
Markaziy bankda hisobga olishi ham mumkin. Bunda bank muomalaga pulning tovar
hajmining ko’payishi bilan bog’liq bo’lmagan qo’shimcha miqdorini chiqaradi.
Mazkur holda, davlat budjetini moliyalashtirish pul muomalasiga to’g’ridan-to’g’ri
inflyatsion ta’sir ko’rsatadi. Pul massasining o’sishi jamiyat haqiqiy boyligining
ko’payishi bilan birga bormaydi.
Davlat qarzlarining to’xtovsiz ko’payib borishi, milliy daromadni foiz to’lovlari
shaklida tobora ko’proq qayta taqsimlanishga olib keladi.
Katta budjet taqchilligi va davlat majburiyatlari bo’yicha foiz to’lovlari o’sish
sharoitida, davlat qarzlarini to’lash vaqtini imkon darajada cho’zishga harakat qiladi.
Buning uchun turli xil usullardan foydalanish mumkin. Jumladan davlat o’zining qisqa
muddatli majburiyatlarini o’rta va uzoq muddatli zayomlarga almashtiradi. U o’zining
qisqa muddatli majburiyatlarini, ancha yuqori foiz bo’yicha yangi, uzoq muddatli
zayomlar chiqarish hisobiga ham sotib olish mumkin. Bunday turdagi tadbirlar qisqa
davrli samara berishi va vaqtincha davlatning moliyaviy ahvolini yengillashtirishi
mumkin, chunki u odatda kelgusida foiz stavkasining oshishi va qarzlar umumiy
miqdorining o’sishi bilan bog’liq.
Xo’jalik hayoti baynalminallashuv jarayonlarining tez o’sishi, xalqaro kreditning
jadal rivojlanishi natijasida davlat o’ziga zarur bo’lgan moliyaviy resurslarni jalb
qilish uchun bo’sh pul mablag’larining milliy chegaradan tashqaridagi manbalaridan
faol foydalanadi. Buning natijasida tashqi qarz vujudga keladi.
|
| |
