|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 489/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIbaynalminal qiymatga
asoslanadi. Buning ma’nosi shuki,
ijtimoiy zaruriy
baynalminal mehnat sarflari
jahon bozorida e’tirof qilinadi.
Umuman olganda, jahon narxlarining tashkil topishi odatda sof holda amalga
oshmaydi. Baynalminal qiymatning hosil bo’lishiga to’sqinlik qiluvchi maxsus omillar
jahon narxlariga ta’sir qiladi. Tashqi savdo va valyuta cheklashlari, valyutalar
qiymatining o’zgarib turishi, xalqaro monopoliyalar siyosati, birjadagi chayqovchiliklar
va hokazolar shular jumlasidandir. Shu sababli ayrim mamlakatlarning jahon bozoridagi
raqobatlashuv qobiliyatidagi farqlar, pirovard natijada mehnat unumdorligining milliy
darajadagi farqlarini aks ettiradi.
Rivojlangan mamlakatlarda keyingi o’n yilliklarda yangi texnologik asoslarga
o’tish jahon xo’jalik aloqalarining tez o’sishi bilan birga bordi. Takror ishlab chiqarish
jarayonlarining baynalminallashuvi o’zining har ikkala shaklida:
integratsion
(milliy
xo’jaliklarning yaqinlashuvi, o’zaro moslashuvi orqali) va
transmilliy
(xalqaro ishlab
chiqarish majmuasining tuzilishi orqali) shakllarida kuchayadi. Jumladan, butun
dunyoda mintaqaviy davlatlararo iqtisodiy integratsiyaning qaror topish tamoyili
kuzatiladi. Xususan, rivojlangan yevropa integratsion hamjamiyati (EI) doirasida
tovarlar, xizmatlar va ishchi kuchining erkin harakati amalga oshiriladi. Shimoliy
Amerika umumiy iqtisodiy hamkorligi AQSH, Kanada va Meksika iqtisodiyotining
integratsiyasini ko’zda tutadi. Davlatlararo integratsiyaning kuchayishi janubiy-
sharqiy Osiyo, O’rta Osiyo, arab dunyosi, Afrika va Markaziy Amerika mamlakatlari
uchun ham xususiyatli bo’lmoqda.
2. Jahon xo’jaligining globallashuvi yo’nalishlari va ziddiyatlari
Iqtisodiy hayotning baynalminallashuvi bilan bir qatorda globallashuvi jarayoni
ham muhim o’rin tutadi. Bu har ikkala tushuncha o’zaro bog’liq bo’lib, ular jahon
xo’jaligi sub’ektlarining umumiy maqsadlarga erishish yo’lidagi xatti-harakatlarining
birlashuvi jarayonini aks ettiradi.
Shuningdek, bu tushunchalar bir-biridan farqlanadi. Birinchidan, ular bir xilda
bo’lmagan xo’jalik birlashmalari miqyoslarini ifodalaydilar. Oldingi o’rinda
ko’rsatilganidek, baynalminallashuv jahon xo’jaligining bir necha sub’ektlari
o’rtasidagi o’zaro aloqalarni o’rnatilishi va rivojlanishining dastlabki bosqichi
|
| |
