10
1)
ishlab chiqarish jarayoni;
2)
taqsimlash jarayoni;
3)
ayirboshlash jarayoni;
4)
iste’mol qilish jarayoni.
Ishlab chiqarish – kishilik jamiyatining mavjud bo’lishi va rivojlanishi
uchun zarur bo’lgan hayotiy ne’matlarni yaratish jarayoni.
Barcha tovar va
xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida yaratilishi sababli, u takror ishlab chiqarishning
eng asosiy va boshlang’ich fazasi hisoblanadi. Agar ishlab chiqarilmasa,
taqsimlanadigan, ayirboshlanadigan va nihoyat, iste’mol
qilinadigan narsalar
bo’lmaydi.
Misol uchun, odamlarning non mahsulotiga bo’lgan ehtiyojini qondirish uchun
eng kamida quyidagi asosiy jarayonlarni amalga oshirish lozim: ekin maydonlarini
haydash va ularga ishlov berish; yerga urug’ qadash va unib chiqib,
to hosil
yetishguncha parvarishlash; g’allani o’rish va don omborlariga joylash; donni
tegirmondan chiqarib, un mahsuloti olish; undan non zavodlari yoki nonvoyxonalarda
non tayyorlash. O’z o’rnida, har bir jarayon uchun kerakli bo’lgan mehnat vositalarini
ham ishlab chiqish kerak bo’ladi. Masalan, ekin maydonini haydash uchun traktorlar,
omochlar; urug’ qadash uchun seyalkalar; g’allani o’rish uchun kombaynlar; omborga
tashish uchun yuk mashinalari; donni yanchish uchun tegirmonlar; non yopish uchun
tandirlar va hokazo. Agar bu vositalarning birortasi bo’lmasa,
yo ishlab chiqarish
jarayoni to’xtaydi yoki samaradorligi pasayib ketadi.
