• Mulk sub’ekti jamiyatda ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy mavqega ega bo’lgan, mulk ob’ektini o’zlashtirishda qatnashuvchilar, mulkiy munosabatlar
  • Mulkchilik munosabatlari – bu mulk ob’ektini o’zlashtirish bo’yicha mulk sub’ektlari o’rtasidagi iqtisodiy munosabatdir.
    		•

    Mulkka aylangan barcha boylik turlari




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet66/652
    Sana11.07.2024
    Hajmi8,58 Mb.
    #267370
    1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   652
    Bog'liq
    IQTISODIYOT NAZARIYASI

    Mulkka aylangan barcha boylik turlari
    mulkchilik ob’ektlaridir
    . Mulk 
    ob’ekti bo’lib, inson yaratgan moddiy va ma’naviy boyliklar, tabiiy boyliklar, aqliy 
    mehnat mahsuli, insonning mehnat qilishi qobiliyati – ishchi kuchi va boshqalar 
    hisoblanadi. Mulk ob’ektida asosiy bo’g’in – bu ishlab chiqarish vositalariga egalik 
    qilish hisoblanadi. Ishlab chiqarish vositalari kimniki bo’lsa, ishlab chiqarilgan 
    mahsulot ham unga tegishli bo’ladi. 
    Real hayotda ishlab chiqarish vositalarining umumlashish darajasi turli xil, ya’ni 
    ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish vositalari bilan qo’shilishi turli darajada va 
    turli shakllarda amalga oshiriladi. Shunga mos ravishda mulk sub’ektlari vujudga 
    keladi. 
    Mulk sub’ekti jamiyatda ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy mavqega ega bo’lgan, 
    mulk ob’ektini o’zlashtirishda qatnashuvchilar, mulkiy munosabatlar 
    ishtirokchilari bo’lib, ular jamoa, sinf, tabaqa yoki boshqa ijtimoiy guruhlarga 
    birlashgan bo’ladi.
    Ayrim kishilar, oilalar va davlat ham mulkchilik sub’ekti sifatida 
    maydonga chiqishi mumkin. 
    Mulk ob’ektlari va sub’ektlari yordamida mulkchilik munosabatlari va 
    huquqlarini yanada yaqqolroq tushunish mumkin. 
    Mulkchilik munosabatlari
    – bu 
    mulk ob’ektini o’zlashtirish bo’yicha mulk sub’ektlari o’rtasidagi iqtisodiy 
    munosabatdir.
    Bu qoidani quyidagi tasvir orqali ifodalash mumkin: 
    Mulkchilik huquqlari
    esa mulk sub’ektining mulk ob’ektiga nisbatan 
    munosabatidir, ya’ni undan foydalanish va nazorat qilish yuzasidan kelib 
    chiquvchi huquqlar majmuidir: 
    Mulk sub’ektlari ko’p darajali bo’lib, shu sub’ektlardan birontasi o’zini mulk 
    egasi sifatida yuzaga chiqara olmasa, unda mulkchilik munosabatlari rasmiy va 
    yuzaki tus oladi. 
    4. Mulkchilikning turli shakllari va ularning iqtisodiy mazmuni
    Jamiyat rivojining hozirgi bosqichida mulkchilik munosabatlari o’z ichiga davlat 
    mulkini, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish va matlubot sohalaridagi jamoa 
    mulkining xilma-xil turlarini, ijtimoiy tashkilotlar mulkini, uy xo’jaligi va shaxsiy 
    tomorqa xo’jaligi hamda yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan bog’liq bo’lgan 
    OB’ЕKT 
    SUB’ЕKT 
    SUB’ЕKT 
    SUB’ЕKT 
    OB’ЕKT 

    65 
    mehnatkashlarning shaxsiy mulkini, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi aralash 
    mulk shakllarini va xususiy mulklarni oladi. 
    Shu sababli «O’zbekiston Respublikasining mulkchilik to’g’risida»gi qonunida 
    turli-tuman mulklar quyidagi mulk shakllariga kiritiladi: davlat mulki, jamoa mulki, 
    xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk (3.3-chizma). 

    Download 8,58 Mb.
    1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   652




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish