112
Jinoyat qonunida qanday ijtimoiy xavfli, huquqqa xilof va aybli qilmishlarning
jinoyat ekanligi aniqlanib,
ularning yana bir asosiy belgi sifatida jazoga sazovorligi ko'rsatilgan. Jinoyat qonunida jinoyat uchun jazo
belgilanmaganida, qonun jamiyat, davlat va uning fuqarolari uchun zararli bo'lgan xatti-harakatlarning oddiy sanog'idan
iborat bo'lib qolardi, xolos.
Jazoning ijtimoiy-siyosiy mohiyati davlatning jinoyatchilikka qarshi kurash siyosatiga, mazkur siyosat esa
jamiyatdagi huquqiy mafkura, siyosiy, iqtisodiy, madaniy, axloqiy va boshqa nufuzli qarashlarga va tasawurlarga
bog'liqdir.
Jinoiy javobgarlikni amalga oshirishning keng tarqalgan shakli sifatida jazoni qonunda belgilanganidek tahlil
etish jazoning alomatlari va mohiyatini nazariy tushunish maqsadga muvofiqlik doirasida vujudga keladi,
deb xulosa
qilish imkonini beradi. Turli huquqiy tizimlarda jazoning nima ekanligi to'g'risidagi masalaga ikki nuqtayi-nazardan
yondashiladi. Jazoni sodir etilgan jinoyat uchun qasos, o'ch olish, deb sharhlaydigan huquqiy
tizimlar
qasoskorlik
nazariyasiga
asoslanadi. Jazoni jinoyatning oldini olish, to'xtatib
qolish omili, deb tushuntiradigan huquq maktablari
esa,
maqsadga muvofiqlik nazariyasiga
asoslanadilar. O'zbekiston Respublikasi Jinoyat qonunida jazoning mohiyatiga
jinoyatchilikka qarshi
kurash vositalaridan, lekin bosh vosita, deb emas, balki
yordamchi vosita, deb yondashuvida
namoyon bo'ladi. Bu qoida Jinoyat kodeksining 2-moddasida mustahkamlangan.
Birinchidan,
jazo jinoyat qonunida belgilangan davlatning majburlov chorasidir. Jinoyat qonunining yagona
manbayi O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi bo'lganligi bois jinoiy jazodek majburlov chorasi Jinoyat kodeksida
boshqa biron-bir hujjatda belgilanmasligi lozim.
Ikkinchidan,
jazo ommaga ta'sir etish xususiyatiga ega bo'lgan choradir. Jazo davlatning shaxs, jamiyat va
davlat huquq va manfaatlarini himoya qilish uchun qabul qilgan qonunida belgilangan
taqiqlarni buzish, yo'1-
yo'riqlarini bajarmaslikdan iborat muayyan shaxsning jinoiy xulq-atvoriga qarshi qaratilgan majburiy javob chorasidir.
Davlatning normal faoliyatini ta'minlaydigan mazkur qonun-ning asosiy ijtimoiy vazifasi butun jamiyat uchun
eng muhim va qimmatli bo'lgan ijtimoiy munosabatlarni muhofaza qilishdan iboratdir. Shu bois jinoyat sodir etishda
aybdor shaxslarga nisbatan davlat tomonidan qo'llaniladigan jazo jamiyatimiz a'zolari bo'lgan barcha fuqarolarning
manfaatlarini ko'zlab amalga oshiriladi.
