|
O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markaziBog'liq 67. Жиноят хукуки умумий кисмumummajburiylik
va
mustaqillik xususiyatlarim
o'zida aks ettiradi.
Jinoyat huquqining
umummajburiylik xususiyati
shunda namoyon bo'ladiki, shaxs jinoiy qilmish sodir etdimi —
u javobgarlikka tortilishi kerak, jinoyat sodir etganlikda aybdor, deb topilgan shaxsni javobgarlikka tortish esa, davlat
tomonidan majburlov choralari (kuchi)ni qo'llash orqali ta'minlanadi. Jinoyat huquqining bunday xususiyatga egaligi
ushbu huquq sohasi normalarining imperativligini bildiradi.
Jinoyat huquqining umummajburiylik xususiyati quyidagi ikki omil bilan belgilanadi:
•
birinchidan,
jabrlanuvchini himoya qilish, uning huquqlari va qonun bilan qo'riqlanadigan manfaatlarini
tiklash hamda jinoiy qilmish natijasida yetkazilgan zararni qoplash;
•
ikkinchidan,
jinoiy qilmish sodir etgan shaxsni tarbiyalash, uni jinoiy javobgarlikka tortish, jinoiy oqibatni,
ya'ni jinoyat tufayli yetkazilgan zararni bartaraf etishga majburlash.
Boshqacha qilib aytganda, jinoyat huquqining umummajburiylik xususiyati jamiyat manfaatlarini jinoiy
tajovuzlardan himoya qilishning jinoyat-huquqiy mexanizmi hisoblanib, jamiyatdagi har bir shaxsning xavfsizligini
ta'minlovchi shart-sharoitlarni ifodalaydi. Bunday shart-sharoitlarning yetarli darajada bo'lishi davlatning huquqiy-
tartibga solish funksiyasi bilan bog'liq bo'lib, jinoyat huquqining ijtimoiy-tartibga solish funksiyasini hamda mavqeyini
belgilab beradi.
Jinoyat huquqining
mustaqillik xususiyati
uning boshqa ijtimoiy munosabatlami tartibga soluvchi huquq
sohalaridan ajratilganligini bildirmaydi, balki jinoyat huquqining mustaqilligi uning huquq sohasi sifatida davlat va
jamiyat manfaatlari, xavfsizligi va normal rivojlanishiga tajovuz qiluvchi qilmishlarni jinoyat, deb topish uchun asos
bo'luvchi belgilar doirasini mustaqil o'mata olishida ifodalanadi.
Shu tariqa, jinoyat huquqi keng ma'noda juda murakkab, keskin salbiy ijtimoiy voqelik hisoblangan
jinoyatchilikka qarshi kurashish sohasidagi me'yoriy normalar manbayi sifatida tushuniladi.
Jinoyat huquqining boshqa huquq sohalaridan mustaqil ekanligi uning quyidagi o'ziga xos xususiyatlarga ega ekanligi
bilan tavsiflanadi:
•
birinchidan,
faqat jinoyat huquqigina qilmishning jinoiyligi va jazoga sazovorligini, jinoiy javobgarlik asosini,
jazo qo'llash hamda jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilishni belgilovchi huquqiy normalar uchun yagona qonuniy
manba sifatida namoyon bo'ladi;
•
ikkinchidan,
jinoyat huquqi o'zining tartibga solish pred-metiga ega bo'lib, ushbu huquq sohasining predmeti
hisoblanuvchi ijtimoiy munosabatlar jinoiy qilmish sodir etilishi bilan vujudga keladi;
•
uchinchidan,
jinoyat huquqi maxsus tartibga solish uslubiga ega bo'lib, bunday uslublar va ularning harakatiga ta'sir
etuvchi yuridik faktlar boshqa huquq sohalari uchun xos emas.
Har bir huquq sohasining predmeti va metodlari uning boshqa huquq sohalaridan farqlarini ko'rsatuvchi asosiy
mezon hisob-lanadi.
Jinoyat huquqi predmeti —
jinoyat huquqi normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar.
Jinoyat huquqining predmeti deganda,
shaxs, jamiyat va davlat manfaatlariga xavf soluvchi jinoiy qilmish sodir
etilishi bilan vujudga keladigan ijtimoiy munosabatlar tushuniladi.
Jinoyat huquqi predmetini aniqlash,
bu — jinoyat huquqi normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy
munosabatlar doirasini belgilash demak.
Keng ma 'noda jinoyat huquqining predmeti deganda,
shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarini ko'zlagan holda
jinoyat huquqi normalarining ijtimoiy munosabatlarga ta'sir etish tartibi tushuniladi
1
.
Jinoyat huquqining predmeti bo'lib, ijtimoiy
|
| |
