39
va sug‘urta himoyasi ham bo‘lgan. Bu moddiy jihatdan sug‘urta fondidir.
Sug‘urta himoyasi faqat fond emas, balki yetkazilgan zararlarni qoplash bilan
bog‘langan taqsimlash va qayta taqsimlash munosabatlarini o‘zida
mujassamlashtiradi. Bu munosabatlar Respublika, shahar, tuman miqyosidagi
obektlarga yetkazilishi mumkin bo‘lgan zararlardan himoyalashni ko‘zda tutadi.
Bunday himoyalash aholiga tegishli mulklarni har xil sug‘urta hodisalaridan
asrashga yordam beradi. Bunday himoyalash sug‘urtaning oldini olish
funksiyasida o‘z ifodasini topadi.
Sug‘urta manfaatdorligi-Sug‘urta masalalari bilan shug‘ullanish unga
nisbatan manfaatdorlikdan boshlanadi. Ishlab chiqarishni xavf-xatardan holi
emasligi sababli sug‘urtalash masalalariga qiziqish boshlanadi, chunki sug‘urta
obekti zararlanganidan sug‘urtalanuvchiga zarar summasi beriladi. Bu summa
sug‘urta qoplamasi deb ataladi. Sug‘urtalanuvchi zarar ko‘rganda uni qoplash
uchun sug‘urtalovchidan sug‘urta summasini olishdan manfaatdor bo‘ladi.
Sug‘urta javobgarligi-Sug‘urtalanuvchi va sug‘urtalovchining qonunda
yoki shartnomada ko‘zda tutilgan javobgarligi, o‘z zimmasiga olgan
majburiyatlari, vazifalari. Agar ko‘rsatilgan hodisalaridan biri sodir bo‘lsa, u
holda sug‘urta organlari o‘z zimmasiga olgan majburiyat asosida sug‘urta
qoplamasi to‘laydi. Masalan, hayotni aralash sug‘urtasida 3 xil sug‘urta
javobgarligi belgilangan. Shulardan biri shartnomada ko‘zda tutilgan yoshga
yetish; ikkinchisi, baxtsiz hodisalardan birining sodir bo‘lishi natijasida
sog‘ligini yo‘qotishi; uchinchisi, vafot etish hodisasidir. Bu hodisalaridan biri
sodir bo‘lsa, sug‘urta tashkiloti sug‘urta qoplamasini to‘lash uchun javobgar
hisoblanadi, shuni aytish kerakki, davlat sug‘urta tashkilotlari tomonidan ko‘zda
tutilgan
javobgarlik
xususiy
sug‘urta tashkilotlarida ko‘zda tutilgan
javobgarlikdan farq qiladi. Bundan tashqari har bir sug‘urta tashkiloti
sug‘urtaning har bir xili bo‘yicha o‘z javobgarligini o‘zi belgilaydi.
