3.Fizikaviy kattaliklar va ularning
о‘lchov birligi. Fizikaviy
birliklarning xalqaro sistemasi. 1960 yil oktabrda fizik kattaliklarning Xalqaro
sistemasi qabul qilindi. 1961 yilning 24 avgustida oldingi ittifoqda «Sistema
internatsionalnaya» s
о‘zlarining bosh xarflari bо‘yicha SI («Es–I» deb о‘qiladi)
tarzida belgilangan birliklar sistemasi tasdiqlandi. SI da yettita asosiy birlik va
ikki q
о‘shimcha birlik qabul qilingan.
Asosiy birliklar:
1.Uzunlik, metr (m). Kripton–86 atomining 2R
10
va 5d
5
sathlari orasidagi
о‘tishga mos bо‘lgan nurlanishining vakuumdagi tо‘lqin uzunligidan
1650763,73 marta katta b
о‘lgan uzunlik 1 metr deb qabul qilingan.
2.Massa, kilogramm (kg). Kilogrammning
xalqaro prototipining
massasini 1 kilogram deb qabul qilingan.
3.Vaqt, sekund (s). Seziy – 133 atomi asosiy holatining ikki
о‘ta nozik
sathlari
orasidagi
о‘tishiga mos bо‘lgan nurlanish davridan 9192631770 marta
katta vaqt 1 sekund deb qabul qilingan.
4.Elektr tokining kuchi, amper (A). Bir amper tok vakuumdagi bir–
biridan bir metr masofada joylashgan ikki parallel cheksiz uzun, lekin
kesimi
juda kichik t
о‘g‘ri о‘tkazgichlardan о‘tganda о‘tkazgichlarning har bir metr
uzunligiga 2
∗10
–7
N Amper kuchi ta’sir qiladi.
5.Termodinamik temperatura, Kelvin (K). Suvning uchlanma nuqtasini
xarakterlovchi termodinamik temperaturaning 1/273,16 ulishi 1 Kelvin deb
qabul qilingan.
6.Modda miqdori, Molg‘ (Molg‘). Uglerod–12 ning 0,012 kg massasidagi
moddaning miqdori 1 mol deb qabul qilingan.
7.Yorug‘lik kuchi, kandela (kd). 540
∗10
12
Hs chastotali monoxromatik
nurlanish chiqarayotgan manba yorug‘ligining energetik kuchi 1/683 Vt/Sr ga
teng b
о‘lgan yо‘nalishdagi yorug‘lik kuchi 1 kandela deb qabul qilingan.
