O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik–iqtisodiyot instituti fizika kafedrasi fizika fanidan ma’ruzalar matni

9
2.Fazoviy burchak, steradian (sr). Uchi sfera markazida joylashgan va

shu sfera sirtidan radius kvadratiga teng yuzli sirtni ajratuvchi fazoviy burchak 1 
steradian deb qabul qilingan.

2–MA'RUZA 

MAVZU: MEXANIKANING FIZIK ASOSLARI 

Reja: 
1.Mexanik harakat va uning nisbiyligi. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta. 

2.Tezlik. Tezlanish. 

3.Inertsial sanoq sistemalari. N'yuton qonunlari. 

4.Impul'sning saqlanish qonuni. Reaktiv harakat. 

5.Mexanik ish. Quvvat. 

6.Energiya. Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni.

1.Mexanik harakat va uning nisbiyligi. Sanoq sistemasi. Moddiy 

nuqta. Mexanik harakatining eng sodda turi mehanik harakatdir. Jismlarning
yoki jism qismlarining fazoda bir–biriga nisbatan vaqt o`tishi bilan siljishi 
mehanik harakat deb ataladi. Mexanik harakatda bir jismning vaziyati boshqa
jismlarga nisbatan o`zgaradi. Masalan, parohod qirgoqqa nisbatan, poezd temir 
yo`l iziga nisbatan, tramvay, trolleybus, avtobuslar darahtlarga nisbatan harakat
qiladi va hakozo. Ammo qirgoq, temir yo`l rel'si va darahtlarning o`zi ham Er 
bilan birga harakatlanib turadi. Tabiatda multaqo harakatsiz jism yo`q.


Tabiatdagi hamma jismlar harakatda bo`lganligidan har qanday 


tinchlik nisbiydir. 

Har qanday tinchlik nisbiy bo`lgani kabi, har qanday harakat ham 

nisbiydir. 
Fizikaning jismlar mehanik harakatini va nisbiy tinchlik sharoitlarini 

o`rganadigan bo`limi mehanika deyiladi. Mexanika uch qismga bo`linadi:

kinematika, dinamika va statika. 
Mexanikaning mehanik harakatni uni yuzaga keltirgan sabablarga bogliq 

bo`lmagan holda o`rganadigan bo`limiga kinematika deyiladi.

Mexanikaning jismlarning harakat qonunlarini harakatlanayotgan jism 

massalariga va ta'sir etuvchi kuchlarga bogliq holda o`rganadigan bo`limiga