O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik–iqtisodiyot instituti fizika kafedrasi fizika fanidan ma’ruzalar matni

86

1.Yadro kuchlari. Atom yadrosining o`ta barqarorligi yadro ichida
tortishish harakteriga ega bo`lgan qudratli yadro kuchlari bilan tushuntiriladi. 
Masalan, geliy yadrosi
2
He

4
ni alohida protonlar va neytronlarga ajratish 

uchun geliy atomining to`liq ionlashish energiyasidan bir necha ming marta
ortik energiya sarflash kerak. Yadro kuchlarining hususiyatlari tajribada yahshi 
o`rganilgan bo`lib, ular quyidagilardan iboratdir.
1)Nuklonlar orasidagi masofa r=(1–

2)∙10
–15

m oraligida yadro kuchlari
mavjud bo`lib, r>3∙10
–15
bo`lganda amalda yadro kuchlari nolga teng bo`ladi. 

2)Yadro kuchlari tasir yadrosining kichik bo`lishi, nuqlonlar faqat qo`shni 

nuqlonlar o`zaro tasirlasha olishini bildiradi.
3)Yadrodagi nuqlonlar o`zaro juda yaqin joylashganligi uchun, engil va 

ogir atomlar yadro moddasining zichligi deyarli bir hil bo`lib,

17
10

=
ρ

kg/m ga 

teng.
4)Yadro kuchlari kvant harkteriga ega bo`lib, nuqlonlar o`zaro

mezonlar deb ataluvchi uchinchi zarrachalar bilan boglangan. Bu zarrachalarni

nuqlonlar doim almashtirib turadi. Shuning uchun yadro kuchlarini 
almashinuvchi kuchlar deb ataladi. 1935 yili yapon fizigi K.Yukava
π
–

mezonlarini nazariy kiritgan bo`lib, u 1947 yili eksperimetda tasdiqlangan.

π
–

mezonning tinchlikdagi massasi elektronning masssasidan 270 marta katta

bo`lib, ular uch hil: musbat (
+
π

), manfii (

−
π

) va neytral (

0
π

) turlari mavjuddir. 

Yadrodagi nuqlonlar doimo mezonlarni yutib va chiqarib turishi sababli yadro

kuchlari hosil bo`ladi. 

Download 389,37 Kb.