|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 108/212 | | Sana | 17.05.2024 | | Hajmi | 2,17 Mb. | | #239950 |
Bog'liq Marketing asoslari Darslik D H Xolmamatov S K Boyjigitov SamarqandBilvosita kanal
– tovarni ishlab chiqaruvchidan iste’molchigacha
yetkazib berishda vositachilar ishtirokida amalga oshadigan faoliyatdir.
Bilvosita kanal faoliyati vositachilar xizmati bilan bog’liqdir. Vositachilar
bu bozor ehtiyojlarini qondirish va foyda olish uchun tovarlarni qayta
sotadigan mustaqil savdo tashkilotlari, korxonalar va shaxslardir.Ular
ulgurji va chakana sotuvchilar, brokerlar, savdo agentlari, komissionerlar,
kommivoyajerlar va boshqalardir. Vositachilarni jalb qilishning maqsadga
muvofiqligi asosan bozor kon’yunkturasining o’zgarishlari, tovarlarni
yetkazib berish muddatlarining qisqarishi, servis va xizmat ko’rsatishning
rivojlanishini tez sezish imkoniyatlaridan iborat.
Bevosita va bilvosita kanallarning ham bir qancha shakllari mavjud.
Bilvosita kanalning shakllari ishtirok etayotgan vositachilar soni va turi
bilan farqlansa, bevosita kanalning shakllari esa iste’molchiga tovarni
taqdim etish yo’llari va vositalari bilan farqlanadi. Bevosita va bilvosita
sotish kanallarining shakllari iqtisodiy adabiyotlar tahlili asosida
o’rganilib, tasniflanishi ishlab chiqildi. 11.2-jadvalda bevosita va bilvosita
sotuv kanallarining shakllari, mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan
tasniflash belgilar asosida keltirilgan.
162
11.2-jadval
Bevosita va bilvosita sotuv kanallarining shakllari
Kanal
turlari
Tasniflanish belgilari
Tasniflanishi
Bevosita
kanal
Korxonaning
o’zida
tovar sotishga ko’ra
shaxsiy sotish;
pochta orqali sotish;
telefon orqali sotish;
internet orqali sotish.
Korxonadan tashqarida
sotishga ko’ra
katolog bo’yicha tovar sotish;
savdo xodimlari orqali tovar
sotish;
firma do’konlari orqali tovar
sotish;
savdo
agentlari
xizmatidan
foydalanish.
Bilvosita
kanal
Davomiyligiga ko’ra
qisqa kanal;
uzun kanal.
Vositachilar
turiga
ko’ra
ulgurji sotuvchilar;
chakana sotuvchilar;
brokerlar;
savdo agentlari;
komissionerlar;
kommivoyajerlar;
distribyuterlar;
dilerlar.
Sotuv kanallari o’zining uzunligi, kengligi va pog’onalari soni bilan
tavsiflanadi. Pog’onalar sifatida tovar harakatining oraliq bo’g’inlari
(savdo vositachilari) namoyon bo’ladi. O’z navbatida oraliq bo’g’inlarning
yig’indisi sotuv kanalining uzunligi (davomiyligi)ni hosil qiladi. Bunda
tovarni
ishlab
chiqaruvchi
– kanalning boshlang’ich bo’g’ini,
iste’molchilar esa kanalning pirovard bo’g’ini hisoblanadi.
Sotuv kanalida ishtirok etuvchi vositachilarning soni va shakli
tarmoqdagi tovarning turi hamda marketingning maxsus usullariga bog’liq
bo’ladi (11.1-rasm). Masalan: oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqaruvchi
korxona uchun to’g’ri keladigan tadbir, aytaylik sug’urta kompaniyasiga
yoki meniral o’g’itlar ishlab chiqarish korxonasiga ham to’g’ri kelmaydi.
Shu sababdan iste’mol tovarlari, sanoat tovarlari va xizmatlarning sotuv
kanallari bir-biridan farq qiladi.
163
11.1-rasm. Iste’mol tovarlari sotuv kanallarining pog’onalar soni
|
| |
