Korxona marketingi byudjetini shakllantirish tartibi

256 
rahbarlarining ish haqi 
Iste’molchilarga beriladigan kreditlarning miqdori 
220 
Axborotning qiymati 
60 
4. Foyda [1 s. (2s. + Zs.)] 
2200 
44 
Marketingning gapotetik byudjeti 16.3-jadvalda keltiriladi, unda 
firmaning iqtisodiy faoliyati ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq bo‘lgan 
marketing harajatlari -moddalari sanab o‘tilgan. Bu esa olib borilayotgan 
marketing ishining nisbiy samaradorligi to‘g‘risida so‘z yuritishga yordam 
beradi. Shu bilan birga marketing byudjetini tuzish bozorda faoliyat 
yuritishning maqsadlari va strategiyalari o‘rtasida ustuvor yo‘nalishlarni 
belgilash, resurslarni taqsimlash sohasida aniq qarorlar qabul qilish, 
samarali nazoratni amalga oshirishga imkon beradi. 
Marketing 
byudjetini 
ishlab 
chiqish 
jarayonida 
marketing 
kompleksining har bir komponenti bo‘yicha maqsadga erishish uchun 
harakatlar dasturi va kadrlar ta’minoti eng muhim bo‘lib hisoblanadi. 
Harakatlar dasturi — bu faoliyatni amalga oshirish uchun kerak bo‘lgan 
hamma marketing tadbirlarini ijro etuvchilar dasturning o‘rtasida 
funksiyalarni taqsimlagan holda tasvirlaydigan hujjatdir. 
Tabiiyki, marketing harajatlarining hajmi va strukturasi korxona 
faoliyatining miqyosi va uning bozordagi holatiga bevosita bog‘liq. Yangi 
tovarlarni chiqarish, kengayish yoki yangi sotish bozorlarini o‘zlashtirish, 
keskin oshib borayotgan raqobat, korxona nufuzini oshirish zaruriyati 
harajatlarning ko‘payishiga olib keladi. 
Sanab o‘tilganlar bilan bir qatorda firmalar amaliyotida marketing 
byudjetini aniqlashning boshqa usullari ham qo‘llanilishi mumkin. 
Masalan, «qat’iy belgilangan foiz» usuli, «imkoniyatlardan kelib chiqib» 
moliyalashtirish, «maqsad-vazifa» usuli va xokazo. 
«Qat’iy belgilangan foiz» usuli sotilish (tushum)ning o‘tgan davrdagi 
hajmidan farq qiladigan muayyan ulushga asoslanadi. Bu usul dastavval 
o‘zining soddaligi bilan farqlanadi va shu sababli ko‘proq kichik 
korxonalar va yakkalangan bo‘linmalar, filiallar va shu’ba korxonalar 
faoliyat yuritadigan tadbirkorlik sohasida keng qo‘llanilishi mumkin. Bu 
usulning asosiy kamchiligi shundan iboratki, marketingning rivojlanishi 
korxonaning ilgarigi yutuqlariga bog‘liq bo‘lib qoladi (sotilishlar hajmi 
kamayishi bilan marketingga ajratmalar ham shunga muvofiq kamayib 
boradi). 
«Imkoniyatlardan 
kelib 
chiqib» 
moliyalashtirish 
asosan 
iste’molchilarga emas, ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan korxonalar 

257 
tomonidan qo‘llanadi. Mazkur holda marketing tadbirlariga mablag‘larni 
ajratish barcha ishlab chiqarish talablari qondirilgandan keyin amalga 
oshirilishi mumkin. Ya’ni bu yerda moliyalashtirishning «koldiq» usuli va 
undan kelib chiqadigan sub’ektivizm va tasodifiylik omillari ko‘rinib 
turibdi. 
«Maqsad-vazifa» usuli boshqa usullardan farqli ravishda marketing 
tadbirlarini korxona ishining aniq, maqsadlari bilan bog‘lash zaruriyatini 
nazarda tutadi. Bu esa marketing harajatlari korxona o‘z maqsadi sari 
borishda olishi kerak bo‘lgan manfaatlari bilan o‘lchanishi kerakligini 
bildiradi. Bu usulni kullash marketing umumiy maqsadlarining vaqt 
oraliqlari bo‘yicha tez-tez takrorlanadigan, marketing qurollarining 
muayyan to‘plamidan foydalanadigan kichik maqsadlarga bo‘linishini 
nazarda tutadi. 

Download 2,17 Mb.