256
rahbarlarining ish haqi
Iste’molchilarga beriladigan kreditlarning miqdori
220
Axborotning qiymati
60
4. Foyda [1 s. (2s. + Zs.)]
2200
44
Marketingning gapotetik byudjeti 16.3-jadvalda
keltiriladi, unda
firmaning iqtisodiy faoliyati ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq bo‘lgan
marketing harajatlari -moddalari sanab o‘tilgan. Bu esa olib borilayotgan
marketing ishining nisbiy samaradorligi to‘g‘risida so‘z yuritishga yordam
beradi. Shu bilan birga marketing byudjetini tuzish bozorda faoliyat
yuritishning maqsadlari va strategiyalari o‘rtasida ustuvor yo‘nalishlarni
belgilash, resurslarni taqsimlash sohasida
aniq qarorlar qabul qilish,
samarali nazoratni amalga oshirishga imkon beradi.
Marketing
byudjetini
ishlab
chiqish
jarayonida
marketing
kompleksining har bir komponenti bo‘yicha maqsadga erishish uchun
harakatlar dasturi va kadrlar ta’minoti eng muhim bo‘lib hisoblanadi.
Harakatlar dasturi — bu faoliyatni amalga oshirish uchun kerak bo‘lgan
hamma marketing tadbirlarini ijro etuvchilar dasturning o‘rtasida
funksiyalarni taqsimlagan holda tasvirlaydigan hujjatdir.
Tabiiyki, marketing harajatlarining hajmi va strukturasi korxona
faoliyatining miqyosi va uning bozordagi holatiga bevosita bog‘liq. Yangi
tovarlarni chiqarish, kengayish yoki yangi sotish bozorlarini o‘zlashtirish,
keskin
oshib borayotgan raqobat, korxona nufuzini oshirish zaruriyati
harajatlarning ko‘payishiga olib keladi.
Sanab o‘tilganlar bilan bir qatorda firmalar amaliyotida marketing
byudjetini aniqlashning boshqa usullari ham qo‘llanilishi mumkin.
Masalan, «qat’iy belgilangan foiz» usuli, «imkoniyatlardan kelib chiqib»
moliyalashtirish, «maqsad-vazifa» usuli va xokazo.
«Qat’iy belgilangan foiz» usuli sotilish (tushum)ning o‘tgan davrdagi
hajmidan farq qiladigan muayyan ulushga asoslanadi.
Bu usul dastavval
o‘zining soddaligi bilan farqlanadi va shu sababli ko‘proq kichik
korxonalar va yakkalangan bo‘linmalar, filiallar va shu’ba korxonalar
faoliyat yuritadigan tadbirkorlik sohasida keng qo‘llanilishi mumkin. Bu
usulning asosiy
kamchiligi shundan iboratki, marketingning rivojlanishi
korxonaning ilgarigi yutuqlariga bog‘liq bo‘lib qoladi (sotilishlar hajmi
kamayishi bilan marketingga ajratmalar
ham shunga muvofiq kamayib
boradi).
«Imkoniyatlardan
kelib
chiqib»
moliyalashtirish
asosan
iste’molchilarga emas, ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan korxonalar
257
tomonidan qo‘llanadi. Mazkur holda marketing tadbirlariga mablag‘larni
ajratish barcha ishlab chiqarish talablari qondirilgandan keyin amalga
oshirilishi mumkin. Ya’ni bu yerda moliyalashtirishning «koldiq» usuli va
undan kelib chiqadigan sub’ektivizm va tasodifiylik omillari ko‘rinib
turibdi.
«Maqsad-vazifa» usuli boshqa usullardan
farqli ravishda marketing
tadbirlarini korxona ishining aniq, maqsadlari bilan bog‘lash zaruriyatini
nazarda tutadi. Bu esa marketing harajatlari korxona o‘z
maqsadi sari
borishda olishi kerak bo‘lgan manfaatlari bilan o‘lchanishi kerakligini
bildiradi. Bu usulni kullash marketing umumiy maqsadlarining vaqt
oraliqlari bo‘yicha
tez-tez takrorlanadigan, marketing qurollarining
muayyan to‘plamidan foydalanadigan kichik maqsadlarga bo‘linishini
nazarda tutadi.
