34
O’quvchilar o’qituvchining tushuntirishlaridan hech bo’lmaganda “Burchak-bir
nuqtadan o’tkazilgan ikki nur bilan tekislikning shu nurlardan hosil bo’lgan
qismlaridan birining birlashmasidir”, degan jumlani eshitishlari kerak. 4-sinfda
ham asosan shakllarning yuzlari chizmalardan qarab
topish turli hil rasmlar
keltirilgan. Masalan,
Yassi shakllar mavzusidan quyidagicha shakllar berilgan.
Quyidagilar keltirilgan. Bularning hammasi yassi shakllarga misol bo’ladi.
Fazoviy jismlar mavzusi ham 3-sinfda keltirilgan.
|S........
H
A B
Bularning hammasiga qisman ta’rif berib o’tiladi. Turli hil savollar beriladi.
Masalan. Kubning nechta qirrasi bor? (12 ta) Uning yoqlari nechta? (6 ta) Kubning
yoqlari qanday geometrik shakllardan iborat? Kabi savollar beriladi.
Matematika
dasturida
kichik
yoshdagi
o’quvchilarda
o’lchash
1
2
3
4
5
6
7
1
3
4
5
35
ko’nikmalarini shakllantirish nazarda tutiladi.
Bu material mustaqil bo’lim qilib ajratilmaydi,
ammo uning bayonida
ma’lum mantiq kuzatiladi va darsliklarida o’quvchilarning o’lchash malakalari va
ko’nikmalarini shakllantirishga yo’naltirilgan ko’pgina mashqlar mavjud.
O’lchashlarga o’rgatishda faqat o’lchash birliklarinigina emas, balki har bir
o’quvchining o’lchash mohiyatini o’zini tushunishini ta’minlash zarur. Buning
uchun o’lchash
jarayonini metr, samtimetr va shu kabilar bilan emas,
balki
ixtiyoriy o’lchov bilan boshlash maqsadga muvofiq va shu asosda har xil, hamma
uchun majburiy bo’lgan, ammo ma’lum uzunlik o’lchovi birliklarini kiritish
zarurligini ko’rsatish kerak. Bu ish har bir o’quvchi
tomonidan bajarilishi,
o’lchashlarni bajarishda hamma bevosita qatnashishi muhim.
O’lchash ko’nikmalarini shakllantirishning har qaysi bosqichning
muhimligini tushunish kesmalarni o’lchashni o’rgatish mos metodikani o’ylab
topishga yordam berishi kerak.
Bu temani o’rganish jarayonida ishning to’rt
bosqichi ajratiladi, har bir
bosqich kesmalarni o’lchashning mos usulini qo’llanish bilan harakterlanadi.
Birinchi bosqichda santimetr metodlarini o’lchanayotgan kesmaga ketma-ket
taxlash usulidan foydalaniladi. Ikkinchi bosqichda
santimetr modellarini
o’lchanayotgan kesmaga ketma-ket qo’yish usulidan foydalaniladi. Uchinchi
bosqichda o’quvchilar o’lchanayotgan kesmaga raqamlar
bilan belgilanmagan
shkalali masshtab chizg’ichi yondashtirishdan foydalaniladi. To’rtinchi bosqichda
esa kesmaga raqamlar bilan belgilangan odatdagi (shakl) shkalali chizg’ichni (dan)
qo’yishdan foydalaniladi.
