18
iqtisodiyotining turli tarmoqlariga (sanoat, qishloq xo‗jaligi,
transport va boshqa
tarmoqlar) daromad olish maqsadida muayyan muddatga qo‗yiladigan kapitaldir
19
.
Chet el investitsiyalari deganda, milliy iqtisodiyotga qo‗yilgan xorijiy
mamlakatlarning valyutadagi pul mablag‗lari, qimmatbaho qog‗ozlari, shuningdek,
kreditlar ko‗rinishidagi kapital qo‗yilmalarining barcha shakllari tushuniladi.
Xorijiy investitsiyalarning ichki investitsiyalardan farqi, ularning manba va
kapital egasi jihatidan hududiy farqlanishi hamda olingan natijaga egalik qilish
munosabatlarida o‗z aksini topadi. Shu bilan birga, xorijiy investitsiyalarni amalga
oshirishda ular bilan bog‗liq barcha risk (xatar)lar oldindan hisoblab chiqilgan
bo‗ladi. Ya‘ni, xorijiy investitsiyalar chet ellik investorlarning o‗z
kapitalidan
unumli foydalanish maqsadida boshqa mamlakat iqtisodiyotiga minimal risk
asosida yo‗naltirib, imkon qadar qisqa vaqt ichida ko‗proq foyda olishga erishish
maqsadida mablag‗larning joylashtirilishidir.
Bir davlatdan boshqa davlatga daromad olish uchun yo‗naltirilgan har
qanday shakldagi mulkni to‗la qonli xorijiy investitsiya deyishimiz mumkin.
Ammo shunday mulk shakllari borki, biz ularni xorijiy investitsiya deya olmaymiz.
Masalan, elchixona chet davlat mulki hisoblanadi, yoki xorijiy fuqaro shaxsiy uy
sotib olsa, - bu xorijiy
shaxs mulki hisoblanadi, lekin xorijiy investitsiya bo‗la
olmaydi.
―Chet el investitsiyalari to‗g‗risida‖gi O‗zbekiston Respublikasi Qonunining
3-moddasiga ko‗ra ―chet el investorlari asosan daromad (foyda) olish maqsadida
tadbirkorlik faoliyati va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa turdagi faoliyat
ob‘ektlariga qo‗shadigan barcha turdagi moddiy va nomoddiy boyliklar va ularga
doir huquqlar, shu jumladan intellektual
mulkka doir huquqlar, chet el
investitsiyalaridan olingan har qanday daromad O‗zbekiston Respublikasi
hududida chet el investitsiyalari‖
20
deb e‘tirof etiladi.
―Chet el investitsiyalari to‗g‗risida‖gi O‗zbekiston Respublikasining
Qonuniga ko‗ra chet ellik investorlar xorijiy davlatlar,
ajnabiy fuqarolar,
19
Soliyev A.S., Mirzaaxmedov S.X., Jumaxanov Sh.Z ―Qo‗shma korxonalar geografiyasi‖.-Namangan.: Namangan
nashriyoti, 2006.
20
O‘zbekiston Respublikasining ―Chet el investitsiyalari to‘g‘isida‖gi Qonuni, 1998 yil 30 aprel.
19
fuqarolarning uyushmalari va fuqaroligi bo‗lmagan shaxslar, chet elda doimiy
ravishda yashaydigan O‗zbekiston Respublikasi fuqarolari bo‗lishi mumkin. Shuni
ta‘kidlash
zarurki,
xorijiy
investitsiyalar
ishtirokidagi
korxonalarda
ishtirokchilardan biri albatta xorijiy yuridik shaxslardan bo‗lishi talab etiladi.
Fikrimizcha, xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori
darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat
iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga
safarbar etadigan barcha
mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Chet el investitsiyalari ichki
investitsiyalardan farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Bunda
mamlakat o‗z iqtisodiyotini rivojlantirishda mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy
sarmoyalarni jalb qiladi, ya‘ni ular xorijiy investitsiyalar uchun maxsus investitsiya
siyosati yurgizadi va mamlakat investitsiya muhitini yaxshilashda
amaliy ishlarni
amalga oshiradi. Shuni ta‘kidlash kerakki, mamlakatda yaratilgan me‘yoriy-
huquqiy baza xorijiy investorlar uchun katta ahamiyat kasb etadi.
