54
umimiy daromad P x Q shaklida, ya’ni tovarning narxi (P) koʻpaygan
sotilgan tovar miqdori (Q). Buni biz grafikda koʻrishimiz mumkin.
Talab egri chizigʻi ostidagi toʻrtburchakning balandligi P, eni esa Q.
Toʻrtburchakning yuzi P x Q ushbu bozordagi umumiy daromadga teng.
2-chizmada P=4$, Q=100, umumiy daromad 4$ x 100 yoki 400$.
Talab egri chizigʻi boʻylab narx yoki miqdor koʻchsa,
umumiy
daromad qanday oʻzgaradi? Javob talabning narx elastikligiga bogʻliq.
Agar talab noelastik boʻlsa (3-chizma, (a) qism), narxning oshishi
umumiy daromadning oshishiga sabab boʻladi. Bu yerda narxning 1$
dan 3$ga koʻtarilishi talab miqdorini 100 dan 80
ga tushushiga sabab
boʻladi, demak umumiy daromad 100$dan 240$ ga oshgan. Narxning
oshishi
P x Q ni ham oshiradi, chunki Q talab miqdoridagi pasayish P
narxdagi oʻsishga nisbatan kichikroq boʻladi.
Agar talab elastik boʻlsa biz qarama-qarshi natijaga erishamiz:
narxning koʻtarilishi umumiy daromadning kamayishiga sabab boʻladi.
Masalan, 3-chizmadagi (b) panelda, narx 4$ dan 5$
ga oshganda, talab
miqdori 50 dan 20 ga tushgan, demak umumiy daromad 200$ dan 100$
ga tushgan. Chunki talab elastik, talab miqdori narxga nisbatan koʻproq
oʻzgargan.
Bu chizmadagi misollar ekstremal boʻlishiga qaramasda,
ular bir
necha umumiy qoidalarni ifodalydi:
Talab noelastik boʻlganda (narx elastikligi 1 dan kichik), narx
va umumiy daromad bir xil yoʻnalishda harakatlanadi.
Talab elastik boʻlganda (narx elastikligi 1 dan katta), narx va
daromad qarama-qarshi yoʻnalishda harakatlanadi.
Agar narx elastikligi aniq 1 ga teng boʻlsa, narx oʻzgarganda
umumiy daromad oʻzgarishsiz qoladi.
