58
qatnash,
past mavqeli tovarlar hisoblanadi:
yuqori daromad talab
miqdorini kamaytiradi. Chunki talab va daromad qarama-qarshi
yoʻnalishda
harakatlanadi, past mavqeli tovarlar salbiy daromad
elastikligiga ega.
Hatto normal tovarlar oʻrtasida ham
daromad elastikliklari hajm
jihatdan sezilarli darajada oʻzgaradi. Oziq-ovqat va kiyim kabi
zaruriyatlar kichik daromad elastikligiga ega boʻladi,
chunki
iste’molchilar daromadlari past boʻlganda ham bu
tovarlarning
ba’zilarini sotib olishni tanlaydilar. Qimmatbaho
taqinchoqlar kabi
hashamat tovarlar katta daromad elastikligiga ega boʻladi, chunki
iste’molchilar daromadlari juda ham past boʻlganda ham ularsiz ish qila
olishligini bilishadi.
Talabning narxlar kesishgandagi elastikligi. Talabning
narxlar
kesishgandagi elastikligi bir tovarga boʻlgan talab miqdori boshqa bir
tovarning narxidagi oʻzgarishiga munosabati qanday boʻlishini
ifodalaydi. Bu 1-tovarga boʻlgan talabning foizdagi oʻzgarishi 2-tovar
narxining foizdagi oʻzgarishi nisbati shaklida hisoblanadi, ya’ni:
Kesishgan Talab elastikligi =
.
Bu elastiklik manfiy yoki musbat songa ega boʻlishi tovarlarning
bir-birini toʻldiruvchisi yoki oʻrnini bosishiga bogʻliq. Masalan, hot dog
narxining oshishi odamlarni gamburger olishga undaydi. Chunki hot dog
narxi va gamburgerga boʻlgan talab bir xil yoʻnalish boʻyicha
harakatlanadi, narxlar kesishishidagi elastiklik ijobiydir. Bu misol bir-
birini oʻrnini bosadigan tovarlar uchun xosdir.
Endi bir-birini
toʻldiradigan tovarlarni koʻrib chiqamiz. Masalan, kompyuter va
dasturiy ta’minot bir-birini toʻldiradi. Bu holda elastiklik salbiy boʻladi.
Chunki kompyuter narxining oshishi dasturiy ta’minotga boʻlgan
talabning qisqarishiga olib keladi.
