59
miqdori oʻzgarishini ifodalaydi. Agar taklif narx oʻzgarishiga
sezilarli
darajada javob qaytarsa, tovar taklifi elastik deyiladi.
Agar taklif narx
oʻzgarishiga biroz javob qaytarsa, tovar taklifi noelastik deyiladi.
Taklifning narx elastikligi ishlab chiqaruvchilarning ishlab
chiqargan tovarlar miqdori oʻzgarishiga bogʻliq. Masalan, sohil boʻyi
yerlari
noelastik taklifga ega, chunki ularni koʻproq ishlab chiqarish
deyarli imkonsizdir. Bunga zid holda, kitob, mashina
va televizor kabi
tovarlar elastik taklifga ega, chunki ularni
ishlab chiqaruvchi firmalar
yuqori narxlarga javoban oʻz faoliyatlarini uzoqroq davom ettirishadi.
Koʻplab bozorlarda, taklifning narx
egiluvchanligining asosiy
aniqlovchisi vaqtdir. Taklif qisqa muddatdan koʻra uzoq muddatda
elastikroq boʻladi. Qisqa muddat mobaynida, korxonalar ishlab chiqarish
koʻlamini birdaniga oshira olmaydilar. Demak,
qisqa muddatda, taklif
miqdori narxning oʻzgarishiga kamroq javob qaytaradi. Bunga zid holda,
uzoq muddatda yangi zavodlar qurishi yoki eskilarini yopishi mumkin.
Bundan tashqari bozorga yangi korxonalar kirishi
va eskilari tugatilishi
mumkin. Demak, uzoq muddatda taklif miqdori narx oʻzgarishiga
sezilarli javob qaytaradi.
Taklifning narx elastikligini hisoblash
Biz taklifning narx elastikligi haqida boshlangʻich ma’lumotga ega
boʻldik, endi chuqurroq yondashamiz. Taklifning narx elastikligi taklif
miqdorining foizdagi oʻzgarishini narxning foizdagi oʻzgarishiga nisbati
shaklida hisoblanadi, ya’ni:
Taklifning narx elastikligi =
.
Misol uchun, faraz qiling 1 qadoq sut narxi 2.85$ dan 3.15$ ga
koʻtarilishi sutchi fermerlarning mahsuloti koʻpayishiga sabab boʻladi,
oyiga 9000 qadoqdan 11000 ga qadoqqa.
Narxning
foizdagi
oʻzgarishi=(3.15-
2.85)/((2.85+3.15)/2)*100=10%;
Taklifning
foizdagi
oʻzgarishi=(11000-
9000)/((11000+9000)/2)*100=20%.
60
Bu vaziyatda taklifning narx elastikligi =
ga teng. Bu
koʻrsatkich taklif miqdori narxga nisbatan 2 marta oʻzgarganini
bildiradi.
