155
Assimetrik axborot juda keng tarqalgani sababli iqtisodchilar yaqin
oʻn yilliklarda uning ta’sirini oʻrganish uchun juda koʻp kuch sarflashdi.
Asimmetrik axborot - bu shunday holatki, bozordagi bozor subyektlari
oʻrtasida boʻladigan savdo-sotiqda ularning bir qismi kerakli,
muhim
axborotga ega, qolgan qismi esa ega emas.
Bozordagi tovarlarni taqsimlanishi optimal boʻlishi tovarlar narxi
va tovar toʻgʻrisida qanchalik toʻgʻri axborot berishi bilan bogʻliq.
Raqobatlashgan bozorni qaraganimizda biz axborotni simmetrik
ravishda taqsimlangan, ya’ni sotuvchilar
va sotib oluvchilar axborot
bilan toʻliq ta’minlangan, deb faraz qilgan edik. Bunday holatda narxlar
sotiladigan ne’matlarning alternativ xarajatlari toʻgʻrisida toʻliq axborot
beradi. Aniq va toʻliq axborotning boʻlishi bozordagi ne’matlarning
optimal taqsimlanishiga yordam beradi. Lekin, bozorda ahvol butunlay
boshqacha. Sotuvchilar oʻz tovarlari sifatini yaxshi bilsada, ushbu
axborotni xaridordan yashiradi. Xuddi
shunday xaridorlar ham
oʻzlarining bozordagi xatti-harakatlarini yashirib, har xil yoʻl bilan
savdo-sotiqda bir tomonlama yutuqqa erishishga harakat qiladi. Bozor
narxi oʻzida juda koʻp axborotni mujassamlashtiradi.
Ushbu axborotni
bozor qatnashchilari qancha toʻliq bilsa, savdo-sotiq ikki tomon uchun
shuncha samarali boʻladi, ya’ni ikki tomon ham maksimal foyda koʻradi.
Yuqoridagidan kelib chiqib aytish mumkinki, bozorda axborotlar
asimmetrik (toʻliq) boʻlmaganligi uchun
bozor mexanizmi ham yetarli
darajada mukammal emas.
Haqiqatdan 2001-yil iqtisod sohasida Nobel mukofoti sovrindorlari
boʻlgan uchta iqtisodchi (Jorj Akerlof, Maykl Spens va Joʻzef Stiglitz)
larga aynan shu yoʻnalishdagi ilk qadamlari uchun ushbu mukofot
berilgan. Keling bu izlanishlar ochib bergan ba’zi tushunchalarni koʻrib
chiqamiz.
