5.3. Asosiy vositalarning modernizatsiyasi

81 
5.3. Asosiy vositalarning modernizatsiyasi 
Asosiy vositalarning buxgalteriya hisobiga qabul qilingan qiymati O’zbekiston 
Respublikasi qonun hujjatlarida va 5-BHMSda belgilangan holatlardan tashqari 
hollarda o’zgartirilmaydi. 
Asosiy vositalarning buxgalteriya hisobiga qabul qilingan boshlang’ich 
qiymatini o’zgartirishga tegishli asosiy vositalar qurib bitkazilgan, qo’shimcha 
jihozlangan, 
rekonstruktsiya 
qilingan, 
zamonaviylashtirilgan, 
texnik 
qayda 
qurollantirilgan, qisman tugatilgan va ular qayda baholangan holatlarda yo’l 
qo’yiladi. 
Qurib bitkazish, qo’shimcha jihozlash, zamonaviylashtirish ishlariga asosiy 
vositalarning texnologik yoki xizmat maqsadining o’zgarishi, og’irlikning oshishi va 
sifatni yanada yaxshilashga doir boshqa sifatlar tufayli yuzaga kelgan ishlar kiritiladi. 
Rekonstruktsiya qilish ishlariga ishlab chiqarishni takomillashtirish va uning 
texnikiqtisodiy ko’rsatkichlarini oshirish bilan bog’liq bo’lgan hamda ishlab chiqarish 
quvvatlarini oshirish, mahsulot (ishlar, xizmatlar) sifatini yaxshilash va 
nomenklaturasini o’zgartirish maqsadlarida asosiy vositalarni rekonstruktsiya qilish 
loyihasi bo’yicha amalga oshiriladigan mavjud asosiy vositalarni qayda qurish kiradi. 
Texnik qayda qurollantirishga ilg’or texnika va texnologiyalarni joriy etish, 
ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, ma’nan va jismonan 
eskirgan uskunalarni zamonaviylashtirish va ularni yangilari, unumdorligi yanada 
yuqori bo’lganlari bilan almashtirish asosida asosiy vositalar va ularning ayrim 
qismlarining texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini oshirish bo’yicha chora-tadbirlar 
majmuasi kiradi. 
5.4. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarilishi 
Asosiy vositalar va NMA qiymati chiqib ketishda balansdan chiqarilishi 
lozim. Asosiy vositalar qiymati korxona balansidan quyidagilar natijasida 
chiqariladi: 
tugatilganda;
sotilganda;

ayirboshlanganda; bepul o’tkazilganda; 
ustav sarmoyasiga ta’sischi qo’yilmasi sifatida berilganda; 
moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo’yicha berilganda;
kamomad yoki yo’qotishlar aniqlanganda; 
ta’sischi ta’sischilar tarkibidan chiqqanda; 
nodavlat notijorat tashkilot mulkini shakllantirishda mulkiy badal sifatida 
berilganda. 
Asosiy vositalar qisman tugatilgan holatda uning boshlang’ich (tiklash) qiymati 
va jamlangan amortizatsiyasi tegishincha ob’ektning tugatilgan qismining 
boshlang’ich (tiklash) qiymati va jamlangan amortizatsiyasi summasiga 
kamaytiriladi. 
Asosiy vositalarning chiqarilishidan moliyaviy natija (foyda va zarar) asosiy 
vositalarni chiqarishdan tushgan daromaddan ularning qoldiq (balans) qiymati, asosiy 
vositalarning chiqarilishi bilan bog’liq bilvosita soliqlar va xarajatlarni ayirish orqali 
aniqlanadi. 
Asosiy vositalarning chiqib ketishidan olinadigan moliyaviy natijani (foydani 
yoki zararni) aniqlashda asosiy vositalarning ilgarigi qayda baholashlardagi ortgan 
summasining ushbu asosiy vositalar qiymatining ilgarigi qayda baholashlardagi 
kamayishi summasidan ortgan qismi asosiy vositalarning chiqib ketishidan olingan 
daromad tarkibiga kiritiladi va bir vaqtning o’zida "Uzoq muddatli aktivlarni qayda 
baholash bo’yicha tuzatishlar" hisobvarag’i bo’yicha rezerv kapital kamayadi. 

Download 4,18 Mb.