|
Bazaviy mantiqiy elementlar, murakkab mantiqiy strukturaga ega
bo‘lgan, mantiqiy sxemalarga birlashtirilishlari mumkin. Masalan, I– NE, ILI–NE va boshqalar, maxsus mantiqiy mikrosxema ko‘rinishida tayyorlangan.
Shifrator va deshifratorlar
Raqamli texnikaning eng muhim elementlaridan birlari, ayniqsa kompyuterlarda va avtomatik boshqarish tizimlarida shifratorlar (inglizchadan koderlar. soder) va deshifratorlar (inglizchadan dekoder. decoder) hisoblanadi.
Shifratorlar, birorta m-kirishlardagi yagona signalni n-razryadli ikkilik kodga o‘zgartiradi. U ma’lumotni kiritish qurilmalarida eng ko‘p qo‘llanilib, o‘nlik sonlarni ikkilik hisoblash tizimiga o‘zgartiradi. 64-a rasmda sakkizta kirishga ega bo‘lgan shifratorning shartli belgilanishi keltirilgan. Mantiqiy 1 signalini sakkizta kirishdan X0–X7 birontasida paydo bo‘lsa, shifratorning Y1–Y3 chiqishlarida, kirish raqamiga mos ravishda ikkilik kod paydo bo‘ladi.
64-rasm. Shifratorning sxemasi66
Masalan, agar mantiqiy 1, X2 kirishida bo‘lsa, unda chiqishda 011 bo‘ladi, agar mantiqiy 1, X3 kirishida bo‘lsa, unda chiqishda 100 bo‘ladi (3 va 4 raqamlariga mos bo‘ladi, chunki hisoblash nolli kirishdan olib boriladi).
64,b-rasmda uchta to‘rtta kirishli mantiqiy ILI elementini qo‘llab bajarilgan, shifrator sxemasi keltirilgan.
n kirishlar soni va ikkilik kodli shifratorning m chiqishlari o‘zaro n=2m bo‘yicha bog‘langan.
Deshifrator – bu, kirishdagi ikkilik kodni mantiqiy 1 (mantiqiy 0) qiymatini, raqami to‘g‘ri kelgan chiqishda kuchlanishiga o‘zgartirishga mo‘ljallangan qurilma. To‘la deshifratorning n kirishida, 2n chiqishlar mavjud, ya’ni kirish signallarining har bir kombinatsiyasi uchun, mos ravishda chiqishi mavjud. 65-rasmda uchta kirishli deshifratorning shartli belgilanishi keltirilgan.
65-rasm. Deshifratorning shartli belgilanishi67
X1–X3 kirishlarda 1 va 0 lardan tashkil topgan kombinatsiya paydo bo‘lganda, deshifratorning Y0–Y7 chiqishlaridan birontasida mantiqiy 1 paydo bo‘ladi. Bunda, chiqish raqami o‘nlik sonning ikkilik formada kodlashtirilgan
chiqish raqamiga mos bo‘ladi. Masalan, agar X1-X3 kirishlarda kombinatsiya 000 bo‘lsa, unda mantiqiy 1, Y0 chiqishda paydo bo‘ladi, bu ikkilik “0”mos, agar kirishda 111 bo‘lsa, unda mantiqiy 1, Y7 chiqishda bo‘ladi (yetti soniga mos).
|
