Moliyaviy menejment.
REJA:
-
Moliyaviy menejmentning maqsadi, mazmuni va funksiyasi.
2. Moliyaviy masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilish va uni amalga oshirish.
Tayanch tushunchalar: moliya, moliyaviy nazorat, investisiya, kapital, aksiya, aylanma mablag’.
Moliyaviy menejmentning maqsadi, mazmuni va funksiyasi.
Moliyaviy menejment bu professional faoliyatning turi bo’lib, xozirgi zamon usullar asosida firmaning moliyaviy xo’jalik faoliyatini boshqarishga mo’ljallangan.
Moliyaviy menejment quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- har hil moliyaviy usullar yordamida firmaning moliyaviy siyosatini
ishlab chiqish va amalga oshirish;
- moliyaviy masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilish, ularni
aniqlashtirish va amalga oshirish usullarini ishlab chiqish;
- firmaning moliyaviy hisobotini tuzish va tahlil qilish asosida
axborot ta’minotini yaratish;
-
investision loyihalarga baho berish va investisiyalar portfelini
shakllantirish;
- kapitalga bo’lgan harajatlarga baho berish;
- moliyaviy rejalashtirish va nazorat;
tashkillashtirish.
Moliyaviy menejmentning usullari quyidagilarga baho berishi mumkin:
-
pulni biron ishga sarf qilinish usulining tavakkaligi va
foydaliligiga;
-
firma ishining samaradorligiga;
-
kapitalning aylanib turish tezligi va uning unumdorligiga.
Shunday qilib, moliyaviy menejmentning maqsadi firma umumiy faoliyatining maqsadiga erishish uchun va alohidagi ishlab chiqarish-xo’jalik qismining, ya’ni foyda markazlarining maqsadiga erishish uchun usullarni, tadbirlarni va instrumentlarni ishlab chiqish va qo’llashdan iborat.
Bunday maqsadga quyidagilar kirishi mumkin:
-
foydaning maksimizasiyasi;
-
rejalashtirilgan davrda foydaning o’zgarmas normasiga erishish;
-
rahbariyatni va vkladchiklarni daromadining o’sishi;
-
firma aksiyalarini kurs bo’yicha narxining o’sishi;
Shunday qilib, shu maqsadlar vkladchiklarning (aksiyadorlarning) yoki firma egalarining (kapital egalarining) daromadini oshishiga qaratilgan.
Moliyaviy menejmentning vazifasiga firma rivojlanishining qisqa va uzoq muddatli maqsadlarning optimal o’zaro nisbatini aniqlashdan iborat. Shunday qilib, moliyaviy menejmentning asosiy masalasi firma va uni mablag’ bilan ta’minlash manbai orasidagi moliyaviy resurslarni firma ichidagi va tashqi samarali harakatini ta’minlashda to’g’ri qaror qabul qilishdir. Shuning uchun, moliyaviy resurslar oqimini boshqarish moliyaviy menejmentning markaziy masalalaridan biri hisoblanadi. Moliyaviy resurslarning oqimini quyidagi pul mablag’lar tashkil etadi:
-
firmaning moliyaviy xo’jalik faoliyati natijasida olingan pul
mablag’lari;
-
moliyaviy bozorlarda sotilgan aksiyalar, obligasiyalar, kreditlar
olish orqali olingan pul mablag’lari;
-
moliya bozorining subyektlariga kapital uchun to’langan foizlar va
dividentlar qaytarilgan pul mablag’lar;
qilingan pul mablag’lar;
- soliq to’lovlarini to’lash uchun mo’ljallangan pul mablag’lar.
Moliyaviy menejmentning funksiyasi va iqtisodiy usullarini ikki blokka ajratish mumkin:
1) tashqi moliyalarni boshqarish bloki;
2) firma ichidagi hisob hamda moliyaviy nazorat bloki.
Tashqi moliyalarni boshqarish bloki firmani bozorning yuridik va xo’jalik mustaqil bo’lgan subyektlari bilan munosabatini amalga oshirishini nazarda tutadi. Bu subyektlarga firma mahsulotining yetkazib beruvchilari va haridorlari, mijozlar, aksiyadorlar va moliyaviy bozorlar va hattoki o’zining xususiy (docherniy) kompaniyalari kirishi mumkin.
Bu munosabatlarga quyidagilar kiradi:
- firmaning aylanma aktivlarini boshqarish: pul mablag’larning harakatini boshqarish;
-
mijozlar bilan hisob–kitob qilish, moddiy - ishlab chiqarish
zaxiralarini boshqarish;
- qisqa muddatli va uzoq muddatli mablag’ bilan ta’minlashning tashqi manbalarini jalb qilish:
Firma ichidagi hisob va moliyaviy nazorat bloki quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- ishlab chiqarish hisobini olib borishni nazorat qilish;
-
harajatlar smetasini tuzish, maoshlarni, soliqlarni to’lashni
nazorat qilish;
-
moliyani ichki boshqarish va tashqi foydalanuvchiga ma’lumotlarni
berish uchun buxgalteriya hisobining ma’lumotlarini yig’ish va ishlab chiqish;
- moliyaviy hisobotni tuzish va uning to’g’riligini nazorat qilish;
tashqi audit uchun ishlatish;
-
firmaning joriy davrda moliyaviy holatiga baho berish va uni
rejalashtirish maqsadida operativ boshqaruv qarorlarni qabul qilish uchun ishlatish.
Bundan tashqari moliyaviy menejmentning funksiyasiga quyidagilar kiradi:
- moliyaviy hisobotni tahlil qilish;
- pul mablag’larini bashorat etish;
- aksiyalar chiqarish;
- zayomlar va kreditlar olish;
- investisiyalar bilan operasiyalar qilish.
- firmalarning birlashish va yutilish amallariga baho berish.
Moliyaviy menejmentning mo’ljallangan maqsadiga erishish uchun javobgarlik yirik firmalarda moliyaviy masalalar bo’yicha vise-prezident, kichikroq firmalarda esa moliya bo’yicha direktor muovini zimmasiga yuklatiladi. Moliyaviy masalalar bo’yicha vise-prezidentga kassir va o’zining bo’linmalari bilan nazoratchi bo’ysunadi. Kassirga birinchi blok, nazoratchiga ikkinchi blok taaluqli bo’ladi.
Moliyaviy masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilish va uni amalga oshirish.
Moliyaviy menejmentning doirasida qabul qilinadigan qarorlar investisiyalar masalalari va ularni mablag’ bilan ta’minlash manbalarini tanlash masalalari kiradi.
Investision qarorlar quyidagi masalalar bo’yicha qabul qilinadi:
-
aktivlar tarkibini optimallash, ularni almashtirish yoki
yo’qotishga bo’lgan zaruratni aniqlash;
-
investision siyosatni ishlab chiqish, uni amalga oshirishning
usullari va vositalarini ishlab chiqish;
- moliyaviy mablag’larga ehtiyojlarni aniqlash;
- umuman firma bo’yicha investisiyalarni rejalashtirish; ishlab chiqarish bo’linmalarida ishlab chiqiladigan investision loyihalarni tayyorlash va tasdiqlash;
- qimmatli qog’ozlar portfelini boshqarish.
Mablag’ bilan ta’minlash manbalarini tanlash bo’yicha qarorlar quyidagi masalalar bo’yicha qabul qilinadi:
-
o’zining va zayom mablag’larining optimal ravishda ishlatish
siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish;
-
eng manfaatli shartlar asosida kapitalni jalb qilishning
siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish;
-
divident siyosati va boshqalar.
|
