Menejmentning iqtisodiy mexanizmida
tashkillashtirish funksiyasi
REJA:
-
Tashkillashtirish funksiyasining mohiyati.
-
Xozirgi zamon sharoitida firmani boshqarishning tashkiliy tuzilmalari.
-
Firma ichidagi boshqarishda tashkiliy tuzilmalarning klassifikasiyasi.
Tayanch tushunchalar: boshqarishning tashkiliy tuzilmasi, firma ichidagi rejalashtirish, tashkillashtirish funksiyasi.
Menejmentning muhim funksiyalaridan biri, bu tashkillashtirishdir. Uning vazifasi firmaning hamma bo’linmalari orasida doimiy va vaqtincha o’zaro munosabatlarni o’rnatish va firma ishlashining tartib va shartlarini aniqlashdan iborat.
Tashkillashtirish funksiyasi 2ta yul bilan amalga oshiriladi, ya’ni ma’muriy tashkiliy boshqaruv orqali va operativ boshqaruv orqali.
Ma’muriy tashkiliy boshqaruvda firmaning tuzilishini, yani strukturasini aniqlash, hamma bo’linmalar orasidagi funksiyalarni taqsimlash va o’zaro aloqa o’rnatish, boshqaruv apparati hodimlari orasida javobgarlikni o’rnatish va har hil huquqlar berish masalalarini mo’ljallaydi.
Operativ boshqaruv firmani tasdiqlangan reja asosida faoliyat qilishini ta’minlaydi. Aniqroq qilib aytganda, uzluksiz ravishda haqiqiy olingan natijalarni rejalashtirilgan natijalar bilan taqqoslash zarur bo’lsa, to’g’rilab turishni nazarda tutadi.
Boshqaruvning tashkiliy tuzilmasini takomillashtirish muammosi quyidagilarni nazarda tutadi, ya’ni har bir bo’linmaning funksiyasini aniqlash, har bir rahbar va hodimning huquq va burchlarini aniqlash,, ko’pzinalilikni yuq qilish, faoliyatni va axborot oqimining qaytarilishini yo’q qilish. Bu yerda asosiy masala - boshqarish samaradorligini oshirishdir.
Jamiyat rivojlanib borgan sari, boshqaruvning tashkiliy tuzilmasini takomillashtirishga talab oshadi. Kompaniyalarning tuzilmasini qayta qurish zaruriyati quyidagi omillarga bog’liq:
- raqobatchilik kuchayib borgan sharoitda, ilmiy texnik progressning
ta’siri ostida tezkorlik ravishda mahsulotning eng yangi turlarini yaratish;
- intensiv ravishda eng ilg’or texnologiyalarini joriy qilish;
- kompyuter texnikasidan faol foydalanish asosida ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishning yangi usullarini doimiy ravishda joriy qilish.
Xozirgi davrda boshqaruvning tashkiliy tuzilmasini qayta qurish
yo’nalishlari quyidagilardan iborat:
1. Boshqaruv prinsiplarida: boshqaruvda markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan tizimlari orasidagi o’zaro nisbatni davriy o’zgarishi, bo’linmalar orasida o’zaro aloqalarning samaradorligini kuchaytirish yoki bo’shashtirish, ilmiy texnik izlanishlarning ilg’or yo’nalishlariga katta xajmdagi resurslarni birlashtirish uchun dasturiy-maqsadli boshqaruvni kuchaytirish.
2. Boshqaruv apparatida: bo’linmalarni qaytadan guruhlash, ular o’rtasidagi o’zaro aloqalarni o’zgartirish, o’zaro harakatlarni o’zgartirish, bir firma ikkinchi firmani o’ziga yutib olishi natijasida, ishlab chiqarish korxonalarini sotilishi natijasida ichki tuzilmani kayta tashkillashtirish.
3. Boshqaruv funksiyalarida: uzoq davrga mo’ljallangan iqtisodiy va texnik siyosatni ishlab chiqarishga tayangan strategik rejalashtirish va bashorat etishni kuchaytirish, mahsulotni yaratishdan boshlab ko’p miqdorda ishlab chiqarishning hamma bosqichlarida shu mahsulotning sifatini nazorat qilib borish, firmaning butun faoliyatida EHMdan samarali foydalanish, hodimlarni aksiya sotib olish orqali firmaning aksiyali kapitalida ishtirokini kuchaytirish, yaxshi natijalarga erishgani uchun doimiy rag’batlantirib borish, marketing faoliyatini kuchaytirish va boshqalar.
4. Xo’jalik faoliyatida: tekshirish jarayonlarini o’zgartirish, o’zgaruvchan avtomatlashtirilgan tizimlarni ishlatish, sonli dasturli boshqariladigan stanok va robotlarni ishlatish, xalqaro darajada firmalar orasidagi munosabatlarni kuchaytirish, iqtisodiy va ilmiy-texnik hamkorlik bo’yicha yirik qo’shma ilmiy va ishlab chiqarish dasturlarini bajarish, qo’shma ishlab chiqarish korxonalarni tuzish va hokazolar.
Yirik sanoat firmalar faoliyatining xarakteri va miqyosi murakablashgan sari ularning boshqaruvida murakkab tashkiliy tuzilmalarni qo’llash tendensiyasi kuchayib bordi. Bundan tashqari, xozirgi vaqtda alohidagi firmalarning rivojlanish talabi oshgan sari, maxsus sharoitlarga javoban boshqaruvning turli aniq shakllari joriy etilmoqda. Firma ichidagi boshqaruvning quyidagi tashkiliy tuzilmalari mavjud:
- mahsulot bo’yicha tuzilma;
- region bo’yicha tuzilma;
- aralash tuzilma.
| 