Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta‘limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti fizika – matematika fakulteti

Download 3,81 Mb. Pdf ko'rish
bet	24/193
Sana	13.05.2024
Hajmi	3,81 Mb.
	#230005

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 193

Bog'liq
Majmua IVRT 1-SEMestr 123

Ikkinchi avlod
Uchinchi avlod

Birinchi avlod
(1946—1955 yillar) EHMlarida elektron sxemalarning barcha elementlari
alohida detallar ko‗rinishida tayyorlanar edi. Ular ichida eng muhimlari hozirgi paytda eski radio va
televizorlarda uchratish mumkin bo‗lgan vakuumli elektron lampalar edi. Bunday lampalarning
bir nechtasi metall panel — shassi ustiga o‗rnatilar, o‗z navbatida shassi esa EHM korpusi ichiga
joylashtirilardi. Ushbu shassining o‗ziga sxemaning boshqa elementlari (rezistorlar, kondensatorlar va
h.z.) ham mustahkamlab qo‗yilar edi.
EHMning o‗zi esa elektron lampali shassilar bilan to‗ldirilib tashlangan ko‗p sondagi metall
shkaflardan iborat ko‗rinishga ega bo‗lgan. Birinchi avlod mashinalari katta zallarni egallagan
holda, yuzlab tonna og‗irlikka ega bo‗lib, yuzlab kVt elektr energiyasini sarflar va ularning tezligi
sekundiga 10-20 ming arifmetik amalgacha edi. Bunday EHMlar jumlasiga MESM, BESM, Strela,
Ural, Minsk-1 kabi va boshqalar.
Ikkinchi avlod
(1955—1965 yillar o‗rtalari ) EHM tranzistorlarining ixtiro qilinishi
tufayli paydo bo‗ldi. Tranzistorlar o‗lchamlarining radiolampalarga nisbatan ancha kichikligi EHM
bloklarini bosma platalar deb ataluvchi ko‗rinishda tayyorlash imkonini berdi. Bunday platalarning
bir tomoniga tranzistorlar va boshqa elementlar joylashtirilib, qalaylangan ikkinchi tomoni sirtida sxema
elementlarini bog‗lovchi yupqa ko‗rinishdagi metall o‗tkazgichlar joylashgan plastmassa
plastinka bor edi. Tranzistorlar va bosma platalardan foydalanish radiolampalarga nisbatan kamrok
joy egallab, kamroq energiya sarflar va ishonchliroq ishlar edi. Bu hol EHMni ixchamroq,
arzonroq va tejamliroq qiilishga imkon beradi. Ularning tezligi sekundiga 10 mingdan 100 ming
arifmetik amalgacha bo‗lib, bunday EHMlarga hozir ishlab chiqarilmayotgan, lekin foydalanib
kelinayotgan SA-501 modeli (AQSH, 1959), Stretch (Angliya), "Minsk-2", BESM-6 va h. k. kiradi.
Uchinchi avlod
(1960 yillarning o‗rtasi va 1970 yillar) EHMlarining asosini integral
sxemalar tashkil qiladi (bunday sxemalar birinchi marta AQSHdagi Kaliforniya shtatidagi
Santa-Klara shahrida yaratilgan).
Fizika va kimyo sohasidagi tadqiqotlar sxemalarni kremniyning sof kristallidan yasalgan
plastinkaning kichik qismida, bu qismga turli moddalarning kerakli aralashmasining yupqa qatlamini
surtib qo‗ygan holda tuzish mumkinligini ko‗rsatdi. Elementlarni birdaniga plastinkaning ko‗pgina
qismlarida ham tashkil qilish mumkin.
Kremniy kristallari ustiga surtilgan ko‗p qatlamli moddalar ko‗rinishidagi bunday sxema
integral sxema nomini olgan. Bitta kristalli dastlabki integral sxemalarda yuzga yaqin elementlar
joylashgan edi.
Integral sxemalarning ixtiro qilinishi EHMning elementlar bazasining keyingi rivoji uchun keng
istiqbollar ochib berdi, bu imkoniyatlardan hozircha to‗la foydalanib bo‗lingani yo‗q.
Elektron sxemalarning ishonchlilik darajasi, ular baholarining arzonlanishi, o‗lchamlarning
ixchamligi ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga keng imkoniyat yaratdi. Bu avlod EHMlaridagi bir

kristallda mingdan ortiq elementlarni saqlovchi integral sxemalar qo‗llanilgan. Ularning tezligi 100
mingdan to 1 mln. arifmetik amalgacha bo‗lib, bunday EHMlarga "IBM-360" (AQSH, 1965) va ES
oilasiga mansub bo‗lgan ES-1022, ES-1035, ES-1060 va boshqalar
kiradi.

Download 3,81 Mb.

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 193

Download 3,81 Mb.

Pdf ko'rish