191
Bola yashab to’rgan oilani, o’rganish, ota-onalar bilan yaqin aloqa o’rnatish
va
ularga yordam, maslahatlar berishning samarali yo’llaridan biridir. Tarbiyachi
oilaga tekshiruvchi sifatida emas, balki maslahatchi, do’st va bola tarbiyasiga
yordam beruvchi shaxs sifatida boradi.
Tarbiyachining oilaga borishidan asosiy maqsadi bola tarbiyalanayotgan
sharoitni ko’rish va zarur bo’lsa, ota-onalarga yordam ko’rsatishdir. Shuning uchun
tarbiyachi ota-onalarga aytadigan takliflarini sinchiklab o’ylab ko’rishi kerak.
Bolalarni uylariga borib ko’rish ishi ma`lum maqsad asosida tashkil etilganda
oilaviy tarbiya bilantanishish, bolaning oiladagi xulqining o’ziga xos
xususiyatlarinigina aniqlashdan iborat bo’libgina qolmasdan, balki ota-onalar bilan
yakkama-yakka va jamoa tarzida tashkil etiladigan ishlarning mazmunini, ularning
turli shakllarini belgilab olishga ham imkoniyat tug’diradi.
Tarbiyachi bolaning oilasida ko’rganlarini qayd qilish bilan bir qatorda, ularni
tahlil qiladi, ota-onalar majlislarida oilaviy tarbiyadagi
ijobiy va salbiy tomonlar
haqida gapiradi. Ularga o’zining qimmatli maslahatlarini beradi. Oila tarbiyasidagi
ijobiy ishlarni ota-onalar uchun tashkil etilgan, stendlarda aks ettirish ham
mumkin.
Oilani borib ko’rish va ota-onalar bilan suhbatlashish katta pedagogik odob
bilan o’tkazilishi kerak. Ota-onalar bilan suhbatda bolaning eng yaxshi tomonlarini
ochib berilsa, ota-onalarning tarbiyachiga bo’lgan hurmati va ishonchi ortadi.
Ba`zan ota-onalarga ularning bola tarbiyasidagi kamchiliklarini ko’rsatishga to’g’ri
keladi. Masalan, bolaga oilada o’rgatilmagani uchun u hamma narsani yoyib,
to’zg’itib tashlaydi va o’zi yig’ishtirmasdan unga to’liq xizmat qilishni talab qiladi.
Tarbiyachi bolaning uyida biror mehnat topshirig’i bo’lishini, xo’jalik
ishlarida kattalarga yordamlashishini. mustaqillikka o’rgatilishini tavsiya etishi
kerak. Ba`zi ota-onalar bola baribir ishni yaxshi bajarmaydi yoki u hali kichkina,
oldinda maktabga borganda tashvishi ko’p deb bunga ko’nishmaydi. Bunday ota-
onalar bilan yakka holda, alohida ishlarni chidam
bilan olib borish maqsadga
muvofiq bo’ladi. Eng avvalo ularga bolalar tarbiyasi haqidagi kitobchalarni tavsiya
qilish, ko’chma papka materiallari bilan tanishish, guruxda bolaning navbatchilik
qilishini ko’rishga, qanday mehnat topshiriqlarini bajarishi, mashq qilishlari,
o’yinlarini ko’rishga taklif etish kerak.
Ayrim vaqtda bunday hodisani ham kuzatish mumkin: oilada bolaga ko’p
e`tibor beriladi va g’amxo’rlik qilinadi, oilada tartib to’g’ri o’rnatilgan, bolaning
ovqatlanishi yaxshi, bolaga hech qanday topshiriq berilmagan. Bola o’z joyini va
o’yinchoqlarini o’zi yig’ishtirmaydi, uning bu ishini ota-onasi yoki oilaning katta
a`zolari bajaradilar. Tarbiyachi bu holda ota-onalar
uyida bolaga alohida joy,
burchak ajratishlari kerakligini maslahat beradi, bu tadbir oilada bola hayotining
to’g’ri tashkil etilishiga imkon beradn. O’z burchagida bola yashaydi, o’ynaydi,
rasmlar chizadi, o’yinchoqlar yasaydi va hokazo.
Oilani birinchi bor borib ko’rish, ayniqsa mas`uliyatlidir. Maktabgacha ta`lim
muassasasi bilan oila orasidagi tarbiya bir-birini tushunish, ishonch va ijobiy
aloqani o’rnatilishida bu ishning qanday o’tishiga bog’liqdir. Oilaga tashrif
buyurishdan avval uning a`zolari, ota-onalarning kasblarini,
ularning ish joylarini
va hokazolarni ifodalovchi ma`lumotlarni o’zlari aniqlashlari zarur. Agar
192
tarbiyachi oilaii borib ko’rishdan avval o’zi uchun bolaning rivojlanish va
tarbiyalanganlik darajasi xarakteristikasini tuzib olsa, oilani borib ko’rish yanada
samarali bo’ladi. Bu holda, ota-onalar bilan aniqlash va muhokama qilishni talab
qiluvchi jihatlarini ajratib olish kerak. Birinchi bor borib ko’rish tarbiyachiga
oilaning hayot tarzi haqida, oilaviy «vaziyat», bolaning oiladagi tarbiyasi haqida
umumiy tasavvur berishi kerak. Keyingi tashriflar tarbiyachiga
bola tarbiyasining
aniq masalalarini mufassal fahmlab olishga imkon beradi. Oilani takror borib
ko’rishda tarbiyachi uning maslahat va takliflari bajarilgan yoki bajarilmagani
bilan qiziqadi.
Tarbiyachi do’stlik vaziyatida o’tayotgan suhbat davomida shaxsiy
kuzatishlar, ota-onalarga, oilaning boshqa a`zolariga va bolaga berilgan savollar
orqali bolani, uning oilasini yana ham yaxshiroq bilib olishga imkon beruvchi
o’ziga zarur ma`lumotlarni oladi. Bularning hammasi bola tarbiyasiga ancha
samarali ta`sir ko’rsatadi. Bunday tashriflarning natijasi
tarbiyachiga bola bilan
yakkama-yakka ish olib borish rejasini tuzishga imkon beradi.
Oilalarni borib ko’rib, ularda bola hayoti bilan tanishishda tarbiyachilar
ma`lum qoidalarga rioya qilsalar foydadan xoli bo’lmaydi.
Tashrif buyurish haqida ota-onalarni oldindan ogohlantirish kerak, bunda o’zi
uchun va oila uchun qulay kun tanlanadi; aytilgan kunda kelysh, oila a`zolarini
kutishga majbur qilmaslik va oila rejalarini buzmaslik zarur; suhbat vaqtida hech
qanday yozuv olib bormaslik keraq ota-onalar bilan keskin, nasihatgo’ylik
ohangida gapirishmaslik zarur, faqat maslahat, tilak, taklif kiritish mumkin; oilani
borib ko’rishda olnngan taassurotlarni kalendar rejaning «Tarbiyaviy ishlarni
hisobga olish» ustuniga yozib qo’yish lozim.
Tarbiyachi biror bolaning oilasiga borib tanishgani haqida guruhdagi hamma
bolalarga gapirib berishi (bordi-yu tarbiyachining rejasi shunday bo’lsa),
bunday
hikoyalarga, masalan, «Qiziqarli hikoyalar» deb nom berishi ham mumkin. Bolalar
bunday hikoyalarni tinglashni va uning «qahramonlarini» bilib olishni yaxshi
ko’rishadi. Bu hikoyalar bolalarga yaxshi narsani aniqlashga va o’z
tengdoshlarining kamchiligiga tanqidiy qarash va o’z-o’ziga tanbeh berish
imkoniyatini yaratadi.
Oiladagi suhbatlarning mazmuni bolalarning yoshiga bog’liq. Bolalarning ota-
onalari bilan suhbatlashganda mustaqillikni, gigienik ko’nikmalarni tarbiyalash,
nutqni o’stirish va hokazolar haqida gap boradi; maktabgacha katta tarbiya
yoshidagi bolalarning ota-onalari bilan o’yinni, mehnatni boshqarish,
kitoblardan
foydalanish, ma`naviy-iroda sifatlarini shakllantirish haqida suhbat o’tkaziladi.
Oilani borib ko’rishning maqsadi va mazmuni tarbiyachining rejasida,
hisobida va maxsus kundaligida aks ettirilishi kerak. Oilani yiliga kamida ikki
marta borib ko’rish tavsiya etiladi. Oilaga tashrif buyurishlar, anketa
ma`lumotlarini tahlil qilish, ijobiy tajribaning umumiy manzarasini va oilaviy
tarbiyadagi o’ziga xos qiyinchiliklarni ochib beradi. Bu esa mudiraga va
tarbiyachiga turli yoshdagi guruh ota-onalarining
pedagogik madaniyatini
oshirishga, tarbiyachilarning ota-onalar bilan olib boradigan ishini ma`lum tizimda
yo’naltirishga yordam beradi.
