Quritish uchun mo’ljallangan uzum navlarini tovar va texnologik sifati




Download 1,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/39
Sana11.06.2024
Hajmi1,07 Mb.
#262668
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   39
Bog'liq
Mayizbop uzum navlarinini yetishtirish texnologiyasi

1.3. Quritish uchun mo’ljallangan uzum navlarini tovar va texnologik sifati 
 
Texnik va tovar sifatini yuqoriligi bilan kechki uzum navlari ajrilib turadiyu 
shu bilan birga mevasining yirikligi, sochilib turgan uzum shingili, bandigi yaxshi 
birikib turgan donalari bilan, po’stini qalinligi bilan va mevasini seret va shirinligi 
bilan ajrilib turadi. (S.R.Allaberdiyev 1972, S.Yu.Djenev 1973, 1978, 
O.V.Molchanova, 1974, Z.V.Korobkina, A.I.Kocharova 1977, Ya.I.Xitran, 1980, 
M.G.Magamedov, 1982, 1997, 1995, S.Yu.Djeneyev, K.V.Smirnov, 1992). 
Uzumni tovar va ta’m sifatlariga uning naviga xos xususiyatlari kiradi
saqlash va quritish davrida tabiiy kamayishi, ularga ayrim bog’liq bo’lgan hollarda 
60-70% ni tashkil qiladi (O.V.Molchanova, 1974, S.Yu.Djeneyev, 1978). 
O’zbekiston hududining turli sharoitga ega bo’lishi nav tanlashda ularning 
iqlim sharoitiga bo’lgan talabini e’tiborga olgan holda yetishtirilayotgan 
mahsulotlarni ho’l holda yangiligicha iste’mol qilish va quritilgan mahsulot olish 
imkonini beradi. 
Seleksioner olimlarning ko’p yillik izlanishlari natijasida har bir tuman 
uchun mo’ljallangan navlar yaratildi. R.R.Shreder nomidagi ITI seleksioneri 
tomonidan yaratilgan uzum navlari keng ishlab chiqarishga tadbiq etilgan. 
Shulardan istiqbollilari quritish sanoati uchun yaratilgan. 
Duragaylash va xalq seleksiyasi tomonidan nav va namunalarini tanlash 
orqali 1948-1980 yillari bebaho kishmish nalari yaratildi. Bularga: Qora kishmish, 
Askari, Oqtosh, Vir kishmish, Zarafshon kishmishi, Irtishar kishmish, Pushti 
kishmish, Xishrau kishmish, Botir, Rizamat, Tana qo’zi va boshqalar. Ularning 
yuqori tovar va texnalogik sifatiga ega bo’lgan quritilgan mahsulot beradi. 
Urug’siz yayangi kishmish navlariga Xishrau kishmish, Ertapishar kishmish va Oq 
kishmish kiradi. Mevasining yirikligi bo’yicha esa 2-2.5 baravar bo’lib, Oq 
kishmish navi ustunlik qiladi. Navlardan 22-30% quritilgan mahsulot chiqadi.
Yuqori sifatli quritilgan maxsuloi olish bo’yicha yaratilgan yangi navlar 
ajralib turadi. Ulardan olingan quritilgan mahsulot o’zining bejirim va chiroyliligi 
bilan mevasining bir xil va shirinligi bilan, ajralib turadi. Ulardan olingan 


15 
quritilgan mahsulot o’zining bejirim v achiroyliligi bilan mevasining bir xil va 
shirinligi bilan, ajralib turadi. Yangi yaratilgan navlardan olinadigan quruq 
mahsulot 24 dan 27% gacha boradi, ayrimlari standart navlar ko’rsatkichidan (22-
25%) quritilgan mahsulot olish uchun yetarli emasdir (I.Mavlyanov, S.F.Fayziyev, 
1981). 
X.X.Habikariyev, K.A.Po’latov (1981) larning takidlashicha, tajribalar shuni 
ko’rsatdiki, Oq kishmish tarkibida mavjud 25-26% qand miqdorini atigi 1% ga 
ko’paytirar ekan. Shu bilan birgalikda oftobi usulida quritilganda Oq kishmish 
mevasi tarkibidagi qand miqdori 2.83-10,73% gacha, turli eritmalarda berilganda 
esa 0,38-0,49% qand miqdorini kamayishi kuzatilgan. Bundan ko’rinib turibdiki, 
quritish usuli ham mahsulot tarkibidagi qand miqdorini kamayishiga sabab bo’ladi. 
V.I.Ivachenko (1991) ma’lumotlariga ko’ra uzum donalarining namlik 
miqdorini kamayishi asosan meva po’stining tuzilishi, shingilning zichligidan 
kimyoviy tarkibidan, meva donalarini turli xil patogen mikroorganizmlar bilan 
zararlanishi natijasidan ro’y beradi. Meva tarkibidagi namlikning kamayishi 
ko’pincha po’sti yupqa va seretnavlarga xosdir.
Z.V.Korobkina va A.I.Kocharova (1977) larning takidlashicha, uzum 
mevalarini qanchalik po’sti qalin bo’lsa uning tarkibida polorinol miqdori ham 
ko’p bo’lib, patogen mikroorganizmlar bilan zararlanishi ham kam bo’ladi. 

Download 1,07 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   39




Download 1,07 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



 Quritish uchun mo’ljallangan uzum navlarini tovar va texnologik sifati

Download 1,07 Mb.
Pdf ko'rish