20
Avvalo quritishdan oldin hosil hajmini aniqlash lozim; yig’im terim
boshlanguncha qabul pukitlari jihozlanishi ta’mirlanishi tarozi xonalarni tartibga
solish va asosiy idishlarni terim maydoniga olib chiqish lozim.
Bundan tashqari
ishchi kuchi yetadigan bo’lishi lozim. Bularning hammasi xo’jalikda oldindan
tuzilgag terim rejasida aks ettirilgan bo’lishi shart. Qolgan kichik rejalar texnologi
kartaga va quritilgan hosil haqidagi ma’lumotlarga tayangan holda tuziladi so’ngra
brigada va boshqa bo’limlarda bajariladigan vazifalar taqsimlanadi. Kishmish va
mayizbop uzum navlarini iste’molbop bo’lib yetilganda, meva tarkibidagi qand
miqdori 18-26% darajaga yetganda amalga oshiriladi. Uzumni hosilini terish uchun
teruvchilar guruhini jalb qilish maqsadga muofiqdir. Keyinchalik bu guruhlar 7-8
tani
tashkil etadilar, har bir terimchilar juftligi bir qatordan biriktiriladi. Uzum
boshini tupidan uzib olishda faqat bandidan qirqish va keyingi populyasilarini
faqat bandidan ushlagan holda amalga oshirish lozim. Sifati bo’yicha saralangan
uzumlarni aylanma yoki standart qutilarga joylanadi. Qayta ishlash sanoati
talablariga javob bermaydigan uzum g’ujumini alohida idishlarga joylanadi.
Ezilgan pishmagan yashil, kasallangan meva donalari chiqarib tashlanadi.
Terimbop bo’lib yetilgan uzum mevalari maksimal qand miqdoriga ega bo’lib,
po’sti
oson yoriladi, eti esa yumshoq quritilganda navga xos bo’lgan shakl
egallaydi (S.Yu.Djeneyev, K.V.Smirnov, 1992).
Uzumning yetilish davrini boshqacha usul bilan aniqlash mumkin, buning
uchun tokzorlarning har bir yeridan uzum shingillari olinadi va namuna uchun
meva donalaridan tanlanadi. Meva donalarini meva bandi
bilan lezviya bilan qoq
markazidan ikkiga bo’linadi va bo’lingan meva donachalarini yodning kuchsiz
eritmasi bilan ishlov beriladi va mikroskop ostida ko’riladi. Agar kesilgan
joylardan kraxmal donachalari siyrak joylashgan bo’lsa undan uzum pishib
yetilgan, agar donachalari miqdori ko’p bo’lsa meva pishib o’tib ketgan bo’ladi
(K.V.Smirnov, 1992).
S.Yu.Djeneyev (1991) tavsiyalariga ko’ra, kishmish va mayiz nav uzumlari
terishni oldindan tuzib qo’yilgan reja asosida har bir nav uchun belgilangan terish
21
muddati bo’ladi (optimal 10-12 kun ), shunga muofiq shuncha ish uchun va kunlik
terilgan maxchulotni joylashtirish maydonini va terish me’yorlari belgilanadi.
Mualliflarni fikricha yuqori malakali ishchilarni tuzilgan terimchilar
guruhini uzum terishini amalga oshirishi maqsadga
muofiq ekan va quyidagi
talblarni bajarish lozim.
1. Quritish uchun mo’ljallangan uzumni faqat quruq ob-havo sharoitida,
ertalabgi shudring mevalar ustida quritilgandan so’ng terish;
2. Yomg’irdan so’ng uzum terishni amalga oshirmaslik lozim.
S.Yu.Djeneyev (1991) ta’kidlashicha quritish uchun mo’ljallangan uzumni
terish davrini o’zidayoq saralab ham joylashni tashkil etadi. Uning natijasidan
standart mevalar chiqishi 25-28 % ga ortadi.
M.G.Magamedov (1992) uzumning terish va tashishdan teznologik
sxemalarni tavsiya etadi. Shunga ko’ra konteyener
va padnislardan foydalaniladi,
shu bilan birga turli rusumdagi transportlardan foydalaniladi.
A.V.Nasvin (1961) fikriga ko’ra, uzumning quritish va saqlashga qo’yish
ishlari ko’p mexnat talab qilib, bu davrda mahsulot urinishi kuzatiladi mualliflar bu
borada kassetali konteynerlardan va yuklash mexanizmlardan foydalanishni tavsiya
etadi.
