22
uchun punktda 27-30 sm
3
(3.5x3.5x2.5 m) hajmdagi dudlash kamerasi, 300-400 l
hajmdagi qozon va o’choqlar bo’lishi kerak. Soyada quritish uchun
soyatgichxonalar, jixozlar, mahsulotni
saqlash uchun omborxonalar; 5-6 ming
dona yog’och padnislar (90x60 sm), 60-80 ta savatlar, ishqorli ishlov berish uchun
1 tonna poleteleyn plyonka, mahsulotlarni yomg’ir va changdan himoya qilish
uchun va g’ujumlarni ustiga yozish uchun qozon talab etiladi (Sh.Temurov, 2002).
R.Oripov (1991) va boshqalarning bergan ma’lumotlariga ko’ra mayiz
tayyorlash uchun yeg’ishtirilgan uzum qanddorligi kondisiya bo’yicha kishmish
navlari uchun 23-25%, urug’li uzum navlari uchun esa 22-23%
dan kam
bo’lmasligi lozim, uzum qanddorligi kondisiyadan qanchalik kam bo’lsa faqatgina
quruq mahsulot (mayiz0 miqdorining kamayishigaemas, balki uning sifat
ko’rsatkichlarining pasayishiga ham ta’sir etadi.
U.Mirzoxidov va M.Komilovlarning (2001) bergan ma’lumotlariga
qaraganda, R.R.Shreder nomidagi mevachilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy
ishlab chiqarish institutining Samarqand filialidagi
quritish va qayta ishlash
bo’limida yirik mevali, urug’siz uzum navlari (Xishrau, Samarqand, Botir va
Sug’diyona kishmish navlar) ni turli usulda (oftobi, objo’sh, shtabel, maxsus
moslamalarda va tok qator oralarida) quritish ustida olib
borilgan ishlari ijobiy
natijalar bera boshladi. Uzum navlari oftobi usuliga nisbatan objo’sh usulida 1.5
marta, shtabel usulida esa 1.2 marta tezroq qurishi aniqlandi. Botir va Xishrau
kishmish navlari xom ashyosi objush va shtabel usulida quritilganda chiqimi 25-
26% yuqori bo’lib, ulardan Oq kishmish naviga nisbatan sifatli mayiz olindi.
Tayyor mahsulotni (mayizni) organoleptik boholanganda boshqa navlarga nisbatan
Botir va Samarqand navlari yuqori o’rinda turishi aniqlandi. Botir kishmish
navining objo’sh usulida quritib olingan mahsuloti 8.8 ball, shtabel usulida quritib
olingani esa 8.3 ball bilan, Samarqand kishmishiniki 8.8 va 8.5 ball bilan
baholandi. Demak, yirik mevali navlarni xususun qora rangli (Sug’diyona kabi)
navlarni oftobi usulida, oq rangli uzum (Xishrau, Botir va Samarqand kishmishlari)
navlarini esa objo’sh va shtabel quritish tavsiya etildi.
23
U.Mirzoxidov va U.Boyjonov (2002) larning ta’kidlashlaricha, R.R.Shreder
nomidagi mevachilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy ishlab chiqarish institutining
Samarqand felialida
meva uzumini quritishda, qaynoq ishqor bilan qayta ishlash,
dimlash, suyuq sulfat va biosulfat natriy ishqori ishlash bo’yicha tajriba
o’tkazilgan. Quritish jarayonida oltingugurt angidriti bilan dudlangan meva uzum
tarkibida ma’lum miqdorda oltingugurt qoldig’i qoladi. Standartga muvofiq bu
miqdor qurtilgan mevada 0,01% dan oshmasligi lozim,
aks holda quruq meva va
uzum inson organizmi uchun zararli ekan.
B.To’xtamishevning (2003) bergan ma’lumotlariga ko’ra, uzumni infra qizil
nurlar bilan quritish 4-bosqichda amalga oshirilar ekan: 1-bosqichida dastlab 40-
daqiqa izdirilib 5-daqiqa sovitiladi, 2-bosqichida 30-daqiqa qizdirilib 5-daqiqa
sovitiladi, 3-bosqichida 20-daqiqa qizdirilib 5-daqiqa sovitiladi va nihoyat 4-
bosqichda 10-daqiqa qizdirilib 10-daqiqa sovitilgandan so’ng 18-20% namlikda
mayiz holiga kelar ekan.
Yuqorida keltirilgan ko’plab adabiyotlar sharxidan ko’rinib turibdiki,
uzumning xo’raki-mayizbop va kishmishbop navlaridan quritilgan mahsulot
olishda,tayyor mahsulot chiqishiga va uning sifatiga turli xil omillar ta’sir ko’rsatar
ekan. Bularning ichida navlar alohida o’rin tutishini ta’kidlab o’tishimiz lozim.
Chunki har bir nav o’zining biologik xususiyatlariga
mos tabiiy iqlim
sharoitida, xo’jalik xususiyatiga mos texnalogiyalarda o’stirilganda o’zining ijobiy
tomonlarini namoyon etadi. Buning uchun esa har bir navni ilmiy asosda chuqur
o’rganish zarur.
Mana shulardan kelib chiqib biz tadqiqotimizni mavzuimiz oldimizga
maqsad qilib oldik.
