|
O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi samarqand qishloq xo`jalik instituti «Meva sabzavotchilik va uzumchilik»Bog'liq Mayizbop uzum navlarinini yetishtirish texnologiyasi
1-jadval
Tajriba olib borilgan joyning o’rtacha ko’p yillik ko’rsatkichlariga nisbatan 2015 yildagi havo harorati va
yog’inlar miqdori
Oylar
Yog’inlar, mm
Havo harorati,
0
C
Ko’p yillik
Jami
2015 y.
O’rtacha
Ko’p yillik
Jami
2015 y.
O’rtacha
I
II
III
I
II
III
I
II
III
I
II
III
Yanvar
18,4 18,2 21,8
58,4
17,6 12,8
11,1
41,5
0,0
0,0
0,0
0,0
-1,4
-1,3
-1,2
-1,3
Fevrvl
20,2 18,8 20,4
60,4
28,1 26,6
23,9
78,6
1.2
2,3
2,8
2,1
5,4
5,9
4,3
5,2
Mart
22,6 20,8 21,2
84,6
22,7 21,6
20,8
65,6
5,1
7,9
9,8
7,6
10,5
9,8
15,1
11,8
Aprel
27,1 23,9 20,9
71,9
12,3 12,0
10,2
34,5
12,5 15,1 16,5
14,7
16,2
17,3
17,5
17,0
May
16,5 13,0 10,2
39,7
5,1
2,3
2,2
9,6
18,2 19,9 21,9
20,0
23,5
24,6
23,9
24,0
Iyun
5,6
2,8
2,7
11,1
0
0
0
0,0
24,0 25,5 26,4
25,3
24,2
28,5
30,4
27,7
Iyul
1,5
1,2
1,6
4,3
1,0
0
0,8
1,8
27,2 27,3 27,1
27,2
25,2
29,7
24,0
26,3
Avgust
0,8
0,1
0,7
2,5
0
2,1
2,6
4,7
26,3 25,5 24,1
25,3
30,8
32,1
32,5
31,8
Sentyabr
0,7
1,9
2,5
5,2
0
0
0,3
0,3
21,9 20,1 17,7
19,9
20,8
19,5
18,4
19,3
Oktyabr
7,5
10,2 15,1
33,5
0
0
0
-
15,7 13,5 11,6
13,6
14,3
12,1
11,6
12,6
Noyabr
18,1 15,4 18,7
52,2
0
0
0
-
9,2
7,1
5,0
7,1
8,8
6,5
6,0
7,1
Dekabr
23,1 20,5 23,7
67,3
-
-
-
-
3,1
2,4
2,0
2,5
3,2
3,8
3,5
3,5
JAMI:
491,1
236,6
13,8
15,4
28
Kuz uzoq davom etadi, iliq quruq, ikkinchi yarmidan boshlab namlik
bo’ladi. Harorat muntazam tarzda pasayib boradi. Noyabrda havoning ayozli
sovug’i boshlanadi. O’zbekistonda iqlim o’zining ba’zi salbiy tomonlariga
qaramay, har holda uzoq davom etadigan, sovuqsiz kunlarni issiqli va
yorug’likning ko’pligi, sun’iy sug’orish imkoniyatining mavjudligi ko’plab
o’simliklarni muoffaqiyatli o’stirish va ulardan mo’l hosil olish uchun qulay
sharoit yaratadi.
Vegitasiya davrida martning oxiri aprelning boshlarida boshlanadi. Ayozsiz
kunlar davom etishi yillar bo’yicha 150 dan 280 kungacha o’zgarib turadi.
Jadval ma’lumotlarini tahlil qilib ko’rilganda havo 2013 yilda iliq bo’lgan va
tajriba olib borilgan davrlarda havoning yanvar oyidagi o’rtacha oylik harorati
ko’p yildagi ko’rsatkichlardan -1.3 -3.9
0
darajaga past bo’lgan. Ko’p yillik
ma’lumotlar bo’yicha eng issiq oylar iyun va iyul oylarida bo’ladi. Tajriba olib
borilgan davr mobaynida eng sovuq oy yanvardagi hororat -3.9 daraja
bo’lganligini aytib o’tish lozim.
Umuman 2013 yilda havoning harorati ko’p yillik ko’rsatkichlardan yuqori
bo’lgan. Qish oylari ham iliq kelgan, shu sababli mevali o’simlikdan, manzarali
butalar va bog’ gullarini sovuo’dan zararlanishi kuzatilmadi.
Tadqiqot yillaridagi yog’ingarchiliklarning o’rtacha yillik miqdori 236.6 mm
tashkil qildi. Yog’ingarchilikning eng ko’p miqdori qishgi va bahorgi oylarga
to’g’ri keladi. Yoz oylarida yog’ingarchilik bo’lmagan.
2.4. Tadqiqotning maqsadi, vazifalari va obyektlari
O’zbekiston Respublikasi mayizbop navlarni yetishtirish uchun eng qulay
hududlardan biri hisoblanadi. Asrlar davomida tanlash yo’li bilan juda yuqori
sifatli uzum navlari xalq tomonidan yaratildi.
Shular ichida mayizbop navlar alohida o’rin tutadi. Mayiz tayyorlash uzum
mahsulotlarini saqlashni bir yo’li bo’lib, xalqni yil davomida uzum mahsulotlari
bilan ta’minlashda muhim rol o’ynaydi. Uzumni quritish katta iqtisodiy smara
29
berishi hammaga ma’lum. Ko’p xarajat qilmasdan uzumlarni xo’jaliklarni o’zida
quritishni tashkil qilishi mumkin. Bunday mahsulotlarni uzoq masofalarga
yuborish ham ancha qulayliklar keltiradi.
Respublikamiz uzum quritish bo’yicha dunyoda yetakchi o’rinlarini egallab
kelmoqda. Keyingi yillarda Respublikamiz ilmiy tadqiqot institutlarida va chet
ellarda uzumni kishmsh va mayizbop yangi navlari yaratildi. Shuning uchun ham
bu navlarni mahalliy tuproq iqlim sharoitlarida o’rganish va ular uchun quritishni
eng yaxshi usullarini tanlash dolzarb hisoblanadi.
Respublikamizda keng tarqalgan Oq va Qora kishmishlarni ko’p
kamchiliklari bor. Shulardan biri g’ujumlarini kichkina bo’lishidir. Bundan
tashqari Oq kishmish kech pishganliga sababli uni Respublikamizni ko’p
hududlarida faqat sentyabr oyining o’rtalarida quritishga to’g’ri keladi va ko’p
noqulaychiliklarga olib keladi. Ishlab chiqarish uchun har xil muddatlarda
pishadigan va tabiiy sharoitda quritishga yaroqli navlar zarur. Xalqaro bozor
talablariga ko’ra kishmish va mayizbop navlar g’ujumi yirik bo’lishi hamda
kishmish navlari g’ujumida urug’ rudimentlari sezilarsiz bo’lishi kerak.
Tadqiqotning asosiy maqsadi Respublikamiz ilmiy tadqtqot inistitutlarida
yaratilgan va chet ellardan keltirilgan yangi mayizbop navlarini biologik va
xo’jalik xususiyatlarni o’rganish va ulardan har xil usullardan foydalanib mayiz
tayyorlash va yuqori sifatli mahsulot baradigan navlarni ishlab chiqarishga tadbiq
etishdir.
Buning uchun quyidagi vazifalar bajariladi.
Viloyatda bog’dorlilikka ixtisoslashgan fermer xo’jaliklarda ekilayotgan
yangi navlar tanlab olinib, yil davomida ularni bologik va xo’jalik xususiyatlari
o’rganiladi, vegetasiya davrida navlarni fenalogik fazalarini o’tish jarayonlari
hosildorligi, tahlil analizi, degustasion bahosi, quritilgan mahsulotlar pishishi
hamda quritilgan mahsulotlarning iqtisodiy samaradoligi o’rganildi. Ulardan har
xil usullarda kishmish va mayiz tayyorlanadi va tayyorlangan mahsulotlarni tovar
va ta’m sifatlari aniqlanadi va eng yaxshilari ishlab chiqarishga tadbiq etish uchun
etiladi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi samarqand qishloq xo`jalik instituti «Meva sabzavotchilik va uzumchilik»
|
