46
foydalanib bo’lmaydi, bu suvdagi tuzlar betonning ustki qismiga chiqib, po’lat
armaturani korroziyaga uchratadi. Betonga sepiladigan
suv ham beton qorilgan
suvdan bo’lishi kerak.
2. 4. Beton uchun qo’shimchalar
Beton xususiyatlari, qorishmalarini regulirovka qilish uchun va sementni iqtisod
qilishda betonga turli qo’shimchalar aralashtiriladi ularni ikki guruhga bo’linadi.
1-chi guruhga-kimyoviy moddalar, beton tarkibiga oz miqdorda (0, 1-2%
sement massasidan) beton qorishimasi va betonning xususiyatini kerakli tomonga
o’zgartirish uchun qo’shiladi.
2-chi guruhga-mayda yanchilgan materiallar, beton tarkibiga 5-20% miqdorda
va sementi iqtisod qilish yoki sementni oz miqdorda sarf qilib, anchagina zich
beton olish uchun qo’shiladi. Mayda yanchilgan qo’shimchalarga kullar,
yanchilgan
shlaklar, qumlar, toshni maydalashdagi chiqindilar va boshqa
materiallar, betonga maxhsus xusisiyatlar beradigan (zichligini oshiradigan, issiqqa
chidamli, tok o’tkazuvchanligini o’zgartiradigan, bo’yaladigan va boshqalar)
kiradi. Oxirgi vaqtda kimyoviy qo’shimchalardan ko’proq foydalanilmoqda.
Bu qo’shimchalar ta’sirining asosiy еffekti bo’yicha tasniflanadi:
1.
Beton qorishmasining xususisyatlarini tartibga soluvchi qo’shimchalar:
plastiklovchi,
ya’ni
beton
qorishmasining
haraktchanligini
oshiriruvchi;
stabillovchi, ya’ni beton qorishmasining qatlashlanishini oldini oluvchi; suvni
saqlab qoluvchi, suv ajratishini kamaytiruvchi;
2.
Beton qorishmasining tishlashishi, va betonning
qotishini tartibga soluvchi
qo’shilmalar; tishlashishni tezlatuvchi, tishlashishni sekinlatuvchi, qotishni
tezlatuvchi, salbiy haroratda qotishni ta’minlovchi (sovuqqa qarshi);
3.
Beton qorishmasi va betonning zichligi va g’ovakligini tartibga soluvchi
qo’shimchalar:
havo tortuvchi, gaz hosil qiluvchi, ko’pik hosil qiluvchi,
zichlashtiruvchi (havoni chiqaruvchi va beton g’ovaklarini kol’matatsiyalovchi),
beton deformatsiyasini tartibga soluvchi, kengaytiruvchi qo’shimchalar;
4.
Betonga mahsus xususiyatlar beruvchi qo’shimchalar: gidrofoblovchi, ya’ni
betonning namlanishini kamaytiruvchi; korroziyadan saqlovchi, ya’ni
agressiv
47
muhitga chidamliligini oshiruvchi, po’lat korroziyasining ingibitorlari, po’latga
nisbatan betonni saqlash xususiyatini oshiruvchi; buyovchi; bakteritsid va
insektitsid xususiyatini oshiruvchilar.
Ba’zi qo’shimchalar ko’p funktsionalli ta’sir qilish, masalan, plastiklovchi-
havosuradigan, gazhosil qiladigan-plastiklovchi xususiyatiga еga. Ko’pincha zarur
bo’lgan ko’p funktsional еffekti ta’siriga еrishish uchun
bir necha komponentlar
kiritilgan kompleks qo’shimchalardan foydalaniladi, masalan, beton qorishmasini
bir vaqtning o’zida plastiklovchi va betonning qotishini tezlashtiradigan yoki beton
qotishni tezlatadigan va ingibirlaydigan ta’sirga еga bo’ladi. Qo’shimchalarning
ko’p turliligi va ularni ratsional komplekslash texnolog uchun beton qorishmasi va
betonning texnologik xususiyatlarini oshirishga, sement sarfini, еnergiyani, beton
va temir-beton konstruktsiyalarini ishlab chiqarishda mehnat sarfini kamaytirishga
imkoniyat beradi.
Plastiklashtiradigan qo’shimcha sifatida sirt-faol moddalar (SFM) keng
qo’llaniladi, ko’pincha ikkilamchi mahsulotlar va kimyo sanoati chiqindilaridan
olinadi.
SFM 2 guruhga bo’linadi:
