Mustahkamlash uchun savollar

65 
10-§. BIOLOGIYANI О‘QITISHDA О‘QUVCHILARDA 
MUSTAQIL VA IJODIY FAOLIYATINI TARKIB TOPTIRISH 
Fikr inson faoliyati, uning о‘z kuchi, qudrati va bilimini tashkil 
etuvchi ma’naviy-insoniy sifatidir. Fikr rivoji ijtimoiy - iqtisodiy 
taraqqiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchi bо‘lganligi uchun, 
biologiyani о‘qitish jarayonida о‘quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr 
yuritish kо‘nikmalarini rivojlantirish zarur. 
PISA testlari 5 ta yo’nalish bo’yicha o’tkaziladi: -(inglizcha- 
programme for International student assessment) O’qish, matematik 
savodxonlik, tabiiy-ilmiy fanlar hamkorlikda hal qilish va moliyaviy 
savodxonlik yo’nalishlari. O’zbekiston 2021-yilda 3- yo’nalish: O’qish, 
matematik savodxonlik va tabiiy-ilmiy fanlar yo’nalishlari bo’yicha 
testlarda qatnashishi rejalashtirilgan. 
Testlarda asosiy e’tibor o’quvchilarning mazkur yo’nalishlar 
bo’yicha asosiy tushunchalarni bilishi, bazaviy bilim va ko’nikmalarni 
egallagani, ulardan hayotiy vaziyatlarda foydalana olishiga qaratilgan. 
Bu testlarda o’quvchilarning dars davomida aniq mavzular bo’yicha 
o’rgangan bilimlarni sinovdan o’tkazish nazarda tutilgan.
Biologiyani о‘qitishda о‘qituvchi о‘quvchilarning mustaqil va 
ijodiy fikr yuritish kо‘nikmalarini rivojlantirish uchun avvalo: 
О‘quvchilarning darsda mustaqil ishlashlari uchun о‘quv topshiriqlarini 
tuzishi; Biologik obyektlar, tabiatdagi mavsumiy о‘zgarishlarni 
о‘rganish maqsadida tajriba va kuzatish о‘tkazish yuzasidan 
kо‘rsatmalar tayyorlashi: О‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan 
holda ularning mustaqil ta’limi uchun qо‘shimcha adabiyotlar va 
multimedialarni tanlashi lozim.
О‘quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr yuritish kо‘nikmalarini 
rivojlantirish uchun, ta’lim-tarbiya jarayonida rivojlantiruvchi ta’lim 
texnologiyasini qо‘llash zarur. Rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasining 
asosiy g‘oyasi о‘quvchilarni har tomonlama rivojlantirish sanaladi. 
Mazkur texnologiyaning asosiy xususiyatlari: о‘quvchilarni о‘z bilish 
faoliyatini 
subyektiga 
aylantirib, 
fikr 
yuritish 
mexanizmini 
shakllantiradi, rivojlantiradi. О‘quvchilarning bilish faoliyati empirik va 
nazariy bilish yaxlitligida tashkil etilib, о‘qitish jarayonida bilimlarni 

66 
deduktiv usulda о‘rganish ustuvor bо‘ladi. О‘qitish jarayonining asosini 
о‘quvchilarning о‘quv topshiriqlarini bajarish orqali vujudga 
keltiriladigan mustaqil faoliyat tashkil etadi. О‘quvchilarning aqliy 
rivojlanishiga zamin tayyorlab, bu jarayonda tanqidiy va ijodiy fikr 
yuritishni shakllantirish ustuvor yо‘nalish sanaladi. Fikr yuritishning bu 
ikki tipi bir-birini tо‘ldiradi va taqozo etadi. Tanqidiy fikr yuritish
shaxsning voqea va hodisalar haqidagi munosabati va fikrini vujudga 
keltirib, uning tarkibiga quyidagilar kiradi: Tahliliy fikr yuritish 
(axborotni tahlil qilish, zarur faktlarni tanlash, taqqoslash, faktlar va 
hodisalarni chog‘ishtirish). 
Tabiiy–ilmiy savodxonligi; hayotiy hodisalarda ilmiy usulda hal 
qilinishi mumkin bo’lgan muammolarni aniqlash, kuzatish va tajribalar 
asosida xulosalar chiqarish kompetensiyasi. Bu xulosalar atrofimizdagi 
olamni tushunish va inson faoliyati natijasida unda sodir bo’layotgan 
o’zgarishlarni anglab yetish, shunga ko’ra kerakli qarorlar qabul qila 
olish ko’nikmasini rivojlanishiga imkon yaratadi. 
 О‘quvchilarda tahliliy fikr yuritish kо‘nikmalarini shakllantirish 
uchun biologiya о‘qituvchisi har bir darsda avval о‘rganilayotgan 
obyektlar 
bilan 
о‘rganilgan obyekt о‘rtasidagi bog‘lanishlarni 
aniqlaydigan 
topshiriqlarni 
berishi 
kerak. 
Jumladan, 

Download 1,48 Mb.