38
qo‘yilgan edi. Bu bilan Xiva xoni mustaqil
ravishda tashqi dunyo, hatto yaqin qo‘shnilari
bilan ham aloqa o‘rnatish imkonidan mahrum
etildi. Faqat ular bilan Rossiy a imperiyasi ro-
ziligi bilangina aloqa qila oladigan bo‘ldi.
Xiva xonligiga
qarashli Amudaryoning
o‘ng sohili, unga qo‘shni yerlar ning bar cha-
si, bu joy larda yashaydigan o‘troq va chor-
vador aholisi bilan xon tasarrufidan chiqdi.
Amudaryo bo‘ylab erkin harakatlanishi uchu n Rossiya kema lariga keng
huquq beril di. Rossiyalik savdogarlar hamda
ular ning mol lari uchun
xon va mahalliy hokimlar ja vobgar bo‘ladigan bo‘ldi. Ular xonlikda
erkin yurish, boj to‘lovlarisiz savdo qi lish huquqini qo‘lga kiritdilar.
Gandimiyon shartnomasida: «Amudaryoning chap qirg‘og‘idagi rus-
lar uchun zarur va qulay bo‘lgan yerga ular o‘zlarining
pristanlarini qu-
rish huquqiga ega. Xonlik ushbu pristanlarning
saqlanishi va xavfsizligi
uchun javobgar. Ular uchun joyning tanlanishi, O‘rta
Osiyodagi rus oliy
hokimiya tining tasdiqlashiga bog‘liq», – deb ko‘rsatib qo‘yildi.
Shartnomaga binoan Xiva xonligi 2 million 200 ming rubl miqdoridagi
to vonni 20 yil davomida to‘lashi belgilandi. Xonlik xazinasida yetarli dara-
jada pul bo‘lma ganligi uchun bu tovon aholidan yig‘ib olinadigan bo‘ldi.
Gandimiyon shartnomasi Xiva xonligining Rossiya imperiyasiga tobe-
ligini, xonning davlat boshlig‘i darajasida boshqa davlatga bo‘ysunganligini
ko‘rsatuvchi hujjat bo‘ldi. Shartnoma shu bilan birga xonlik aholisini juda
og‘ir ahvolga solib qo‘ydi. Tovon bilan birga yangi soliq va majburiyat-
larni to‘lash xalqning zimmasiga tushdi. Qolaversa,
xonlik hududining
uch baravar qisqarishi xonlikning davlat sifatida nomigagina mavjudligini,
aslida musta qilligini yo‘qotgan protektoratga aylanganli gini ko‘rsatardi.
