5
I B O‘ l I m
XIX ASR O‘RTAlARIDA O‘ZBEK XONlIKlARINING
SIyOSIy, IQTISODIy VA mADANIy hAyOTI
Bo‘limni o‘rganish natijasida:
►
O‘rta Osiyo xonliklarining siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli;
►
qishloq xo‘jalik, savdo-sotiq va hunarmandchilikning rivojlanishi;
►
yer egaligi shakllari, soliq va majburiyatlar;
►
XIX asr o‘rtalarida Turkiston aholisi madaniy hayoti haqida bilib
olasiz.
1-§. XIX ASR O‘RTAlARIDA O‘RTA OSIyO
DAVlATlARINING hUDUDI VA AhOlISI
XIX asrda O‘rta Osiyoda uchta mustaqil davlat mav-
jud bo‘lib, bular Buxoro amirligi, Xiva va Qo‘qon
xonliklaridir. Bu davlatlarda ishlab chiqa rish, ijtimo-
iy-iqtisodiy munosabatlar, savdo-sotiq va boshqa sohalar rivojlangan bo‘lsa-
da, biroq ularning taraqqiyoti ilg‘or Yevropa davlatlari dara jasidan past edi.
Amirlik poytaxti islom dini markazlaridan biri bo‘lib, «Buxo-
roi Sharif», ya’ni «Muqaddas Buxoro» nomiga ega bo‘lgan. Amirlik
chega ralari janubda Amudaryoning chap qirg‘og‘idan boshlanib shi-
molda Sirdaryogacha, sharqda Pomir tog‘laridan g‘arbda Xiva xonligi
yerlarigacha cho‘zilgan. Davlat hududi XIX asrning o‘rtalarida Eron,
Afg‘oniston, Qo‘qon va Xiva xonliklari, qozoq juz lari yerlari bilan che -
garadosh bo‘lgan. Amirlikning markaziy qismi Buxoro va Samarqand
shaharlari joylashgan Zarafshon vodiysi hisoblangan. Amirlikda Buxoro,
Samarqand, Shahrisabz, Qarshi, Kitob, G‘uzor, Termiz, Sherobod, Hi-
sor, Ko‘lob kabi yirik savdo-sotiq, hunarmandchilik va madaniy markaz-
lar hisoblangan shaharlar ham mavjud edi. Unga hozirgi Tojikis tondagi
Vaxsh, Kofarnihon, Panj daryolari vodiysidagi yerlar, Turkmanistondagi
Murg‘ob daryosi vohalaridagi joylar qarashli bo‘lgan. Shu bilan birga
hududiy jihatdan beklik va tumanlarga bo‘linib, ularni amir tomonidan
tayinlangan beklar boshqargan. Amirlikda 40 ta beklik bo‘lgan.
Xiva xonligi XIX asrning ikkinchi yarmida janubda Eron, sharqda
Buxoro amirligi, g‘arbda Kaspiy dengizi, shimolda qozoq juzlari yer lari
