94
!
!
!
deb tan olingan Mahmudxo‘ja Behbudiy (1875–1919)
ning xizmati katta bo‘ldi. U 1875-yilning 19-yanvarida
Samarqand yaqinidagi Baxshitepa qishlog‘ida tu-
g‘ilgan. Dastlab Samarqand, so‘ngra Buxoro madra-
salarida tahsil olib,
imom-xatib, qozi, keyin muftiy
darajasiga ko‘tarildi. Behbudiy O‘rta Osiyo jadidchi-
lik harakatining asoschisi va yo‘lboshchisi edi. Tur-
kistonda ma’rifatparvarlik harakatining rivojlanishiga
katta hissa qo‘shgan shaxs hisoblanadi. Behbudiyning
tashabbusi bilan o‘z otasi sharafiga «Behbudiya ku-
tubxonasi» deb atalgan kutubxona tashkil qilingan.
Munavvarqori Abdurashidxonov (1878–1931) –
Turkiston o‘lkasida ozodlik,
millat kelajagi uchun
kurashgan ma’rifatparvar siyosiy arbob, jadidchi-
lik harakatining yirik namoyan dalaridan biri. 1904-
yildan boshlab o‘lkadagi
ijtimoiy-siyosiy, ma’rifiy
harakatlarning faol ishtirokchisi. U jadid maktablari
ochilishining tashabbuskori
va amaliyot chisi, milliy
gazeta
va jurnallar asos chisi, muharriri hamda jadid
teatri targ‘ibotchisi bo‘lgan.
Munavvarqori maktab-
lar uchun «Adibi avval», «Adibi soniy», «Yer yuzi»
kabi darsliklarni yaratdi.
Dastlabki paytlarda madaniy-ma’rifiy, keyinchalik siyosiy-ijtimoiy
xususiyat kasb etgan islohotchilik harakati faol ishtirokchilaridan biri Ab-
dulla Avloniy 1878-yil Toshkent shahrida hunarmandlar oilasida tug‘ildi.
U maktab va madrasada ta’lim olib, o‘z zamonining ma’rifatli va chu qur
bilim sohibiga aylandi. Abdulla Avloniy o‘lkada ta’lim, matbuot,
teatr
sohalarining rivojlanishiga katta hissa qo‘shib, 1907-yil «Shuhrat» gaze-
tasiga asos soldi. O‘zi tashkil qilgan yangi usul maktabi uchun «Birinchi
muallim», «Ikkinchi muallim», «Turkiy guliston yoxud axloq» kabi dars-
liklarni yaratdi.
Behbudiy, Munavvarqori, Abdulla Avloniy kabi boshqa milliy taraq-
qiyparvarlar ham ma’rifatparvarlik faoliyatini olib borib, yangi maktab-
lar, xayriya jamiyatlari, kutubxona va kitob do‘konlari ochdilar.
