|
O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)Bog'liq ozbekiston tarixi 9 uzb (1)Yodda tuting!
Taraqqiyparvarlar barcha sohalarni rivojlantirishga qodir
mahalliy kadrlarni tayyorlash, zavod va fabrikalar qurib,
mahsulotlarni o‘lkaning o‘zida ishlab chiqarishni zarur deb
bildilar.
O‘zingizni sinang!
Islom tarixiga oid asarlar – ... Jadidlarning islomga oid g‘oyalari – ...
Birinchi o‘zbek advokati – ... Abdurauf Abdurahim o‘g‘li – …
Turkiston taraqqiyparvarlari XX asrning boshla-
ridagi dunyoda ro‘y bergan siyosiy jarayonlarni
diqqat bilan kuzatib bordilar. Bu davrda xorijdagi
siyosiy partiyalarning dasturlarini tahlil qildilar.
Shu vaziyatda taraqqiyparvarlar o‘zbek xalqining tinchliksevarligi, bo-
siqligidan kelib chiqib, barcha muammo larni tinch yo‘l bilan hal etishga
intildilar, chunki ular qonli to‘qnashuv va urushlarga qarshi edilar.
1917-yildagi Rossiya fevral voqealari arafasida Turkiston jadidchiligi
kuchli siyosiy harakatga aylandi. Birinchi jahon urushidan keyin jadidlar
parlamentar monarxiya uchun kurashgan bo‘lsalar, fevral voqealaridan
keyin ancha keng qamrovli, bir qator siyosiy talablarni ilgari surdilar.
Jumladan, mahalliy aholi huquqlarini kengaytirish, o‘lkani boshqarish
yuzasidan islohotlar o‘tkazish, Davlat Dumasidan o‘lka aholisi sonidan
kelib chiqib o‘rin ajratish, milliy matbuot erkinligini ta’minlash kabilar.
Ayni vaqtda, milliy-siyosiy partiyalar va tashkilotlar, masalan, «Sho‘roi
Islomiya», «Ittifoq» kabi bir qator tashkilotlar tuzildi. Bu paytda jadidlar
tub yerli aholi ijtimoiy tarkibining barcha qatlam vakillarini o‘z ortidan
ergash tira oldilar. Turkistonda jadidlar faoliyati mahalliy aholini ma’rifatli
qilishga, ularda milliy o‘zlikni anglashning kuchayishiga, ozodlik uchun
kurashlarning ko‘tarilishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Jadid chilik harakati
o‘lkada podsho hukumatining mustamlakachilik siyosatiga qarshi turuv-
chi asosiy ma’naviy kuch sifatida namoyon bo‘ldi.
1917-yil mart oyi boshlarida jadidlar tomonidan Toshkentda barcha
erkparvar tashkilotlarning umumiy dasturiga ega bo‘lgan yagona tashkilot –
«Musulmon markaziy sho‘rosi» tuzildi. Uning ta’sis syezdida 350 delegat
qatnashgan. Ular orasida ozarbayjonlar, tatarlar, turkmanlar, boshqird-
lar kabi boshqa musulmon xalqlarining vakillari ham bo‘lgan. Syezdda
|
| |
