|
Materiyani saqlanish qonuniga asoslangan tenglamani chiqarish
|
| bet | 228/252 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 11,69 Mb. | | #110957 |
Bog'liq NEFT VA GAZ konlari geologiyasi 18.3.1. Materiyani saqlanish qonuniga asoslangan tenglamani chiqarish
Bu tenglamani chiqarish ma’lum bir bosimga keltirilgan qatlamdagi uglevodorodlarning dastlabki miqdori (hajm birligida) o’sha bosimga keltirilgan qatlamda qolgan va qazib olingan uglevodorodlar miqdorlari yig’indisiga (hajm birligida) tengligiga asoslanadi.
Qatlamda qolgan neftning miqdorini hisoblash qiyinligi tufayli, yuqorida ko’rsatilgan uglevodorodlar balansini gazga tadbiq etish qulayroq, chunonchi: atmosfera bosimiga keltirilgan qatlamdagi dastlabki gaz hajmining miqdori o’sha bosimga keltirilgan qatlamda qolgan va qazib olingan gazlar hajmining miqdoriga teng.
Agar qatlamda gaz bilan to’yingan neft bo’lsa u holda uyumni ishlatish boshlanishida unda gaz qalpog’i mavjud bo’ladi; uyumni ishlatish jarayonida chegara suvlarining siljishi kuzatiladi; gaz qalpog’idan gaz qazib olinmaydi. Masalan, bosim r0 dan r gacha pasayganda va QH hajmdagi neft chiqarib olingandagi gaz balansini ko’rib chiqamiz:
1. yer yuzasiga chiqarib olingan, standart sharoitlarda uyumni ishlatish boshlanganda o’lchangan qatlamdagi dastlabki gaz miqdori (hajm birliklarida) quyidagicha aniqlanadi:
gaz qalpog’i chegaralaridagi erkin gaz miqdori (XV.25)(Q0b0)/V0
tenglamasiga muvofiq;
neftda erigan gaz miqdori, Q0r0 .
Shunday qilib, standart sharoitlarda uyumni ishlatish boshlanganda o’lchangan qatlamdagi gazning dastlabki miqdori (Q0b0)/V0+Q0r0 ga teng.
Qatlamdagi o’rtacha qatlam bosimi r ga teng bo’lib qolganda (standart sharoitlarda), hisoblash sanasiga neft QN hajmdagi bilan birgalikda chiqarib olingan gaz miqdori (hajm birliklarida) sharoitlarda QNrR ni tashkil qiladi.
r bosimda (standart sharoitlarda) hisoblash sanasiga qatlamda qolgan gaz miqdori (hajm birliklarida) quyidagicha aniqlanadi:
dastlabki gaz qalpog’i hajmidagi erkin gaz miqdori (Q0b0)/VR ;
qatlamda bo’shagan hajmni to’ldirgan erkin gaz miqdori: qatlamda qolgan neftning kirishishi (Q0-QN)(b0-b) ;
QN hajmdagi neftni chiqarib olish natijasida qatlamga bo’shagan hajm QNb0.
SHunday qilib, qatlamda umumiy bo’shagan g’ovaklik hajmi (Q0-QN)(b0b)+QNb0 ni tashkil qiladi.
Lekin qatlamda bo’shagan g’ovaklik hajmining hammasi ham gaz bilan to’lmasligi mumkin; uning bir qismi qatlamga kirib kelgan suv bilan to’lib, hajmi W ni tashkil qiladi. SHuning uchun ham bo’shagan g’ovaklik hajmi neftning kirishishi va qatlam sharoitlarida chiqarib olingan QN neft hajmlari W- miqdorga kam bo’ladi va hajmi (Q0-QN)(b0-b)+QNb0-(W-) ni tashkil qiladi.
Hisoblab chiqilgan bo’shagan g’ovak hajmi bosim r0 dan r gacha pasayganda qatlamdan ajralib chiqqan erkin gaz bilan to’ladi. Standart sharoitlarda r bosimda bo’shagan g’ovak hajmiga o’lchangan quyidagi gaz hajmi miqdori sig’adi:
(Q0 -QH)(b0 -b)+QHb0 -(W-ω) ;
Vp
v) qatlamda qolgan neftda erigan gaz miqdori (Q0-QN)r.
Bu holda moddiy balans tenglamasi quyidagi ko’rinish oladi (gaz qalpog’idan gaz chiqarib olinmaslik sharti bilan):
δQ0b0 Q0r0 QHrp δQ0b0 (Q0 -QH)(b0 -b)QHb0 -(W-ω) (Q0 -QH)r.(18.28)
V0 Vp Vp
Ularni soddalashtirganda quyidagini olamiz
Q0( δb0V r0Vp -δb0 -b0 b-rVp)QH(rpVp -b0 bb0 -rVp)-(W-ω). V0
Hosil bo’lgan ifodaga (18.27) formuladan b qiymatini qo’yib va shunga o’xshash hadlarini ko’paytirib, quyidagini olamiz:
Q0 QH[b1(rp -r0)Vp]-(W -ω) . (18.29) δb
1 0 p 0
V0
Material balans tenglamasi bo’yicha neft zaxiralarini aniqlashda (18.29) qatlam bosimining o’zgarishi bilan flyuidlarning qayta taqsimlanishida qatnashadigan va faol deb nomlanuvchi neft hisoblab topiladi. Nazariy jihatdan bu neftning hammasini qatlamdan chiqarib olish mumkin.
Sanoat miqyosidagi zaxiralarni chiqarib olish uchun, shuningdek, neft beraolishlik koeffitsientini () ham baholash zarur. U holda chiqarib olinadigan (sanoat miqyosidagi) neft zaxiralari quyidagicha topiladi:
Moddiy balans (Q0) metodi bilan aniqlangan neft zaxiralari hajm metodi (Q) formulasi yordamida hisoblanganlaridan farqli o’laroq neft chiqarishning zamonaviy texnologiyasini qo’llaganda ham uni to’liq chiqarib olishni ta’minlay olmaydi. Olimlardan Leverettaning laboratoriya tadqiqotlari qatlam g’ovaklarida qolgan 20 % neftni (suv va gaz bilan) jinslarning o’tkazuvchanligi nihoyatda kam bo’lganligi sababli amalda chiqarib bo’lmaydi.
Shunday qilib, moddiy balans metodi bo’yicha aniqlanadigan neftning faol zaxirasi (Q0), hajm metodi formulasi (Q) bilan aniqlanadigan zaxiralar bilan quyidagi o’zaro nisbatga ega: Q0=0,8Q.
|
| |
