|
Neft va gaz dastlab egallagan g’ovak hajmining doimiylik qonuniga asoslangan tenglamani chiqarish
|
| bet | 229/252 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 11,69 Mb. | | #110957 |
Bog'liq NEFT VA GAZ konlari geologiyasi 18.3.2. Neft va gaz dastlab egallagan g’ovak hajmining doimiylik qonuniga asoslangan tenglamani chiqarish
Bu tenglamani chiqarish qatlam sharoitlarida bo’shagan g’ovak hajmini (neft, gaz va suvlarni chiqarib olish hamda neftni kirishishi hisobiga) flyuidlar bilan band bo’lgan g’ovaklar hajmiga tengligiga (gaz qalpog’ining kengayishi, neftdan gaz ajralishi va qatlamga suv kirishi natijasida) asoslanadi.
Bu holda neft uyumini ishlatishning barcha davrlarida neft qatlamining hajmi o’zgarmas bo’lsada, keyinchalik chekka suvlar bosib kelishi natijasida dastlab neft va gaz bilan band bo’lgan hajmning bir qismi suv bilan egallanishi mumkin. Bunda bog’langan suv ta’siri hisobga olinmaydi, chunki bu suv neft, gaz va chekka suvlarning qayta taqsimlanishida ishtirok etmaydi, deb taxmin qilinadi.
Aytaylik, qatlamda gaz bilan to’yingan neft bor; uyum ishlatish boshlanishi davrida gaz qalpog’iga ega; uyumni ishlatish jarayonida chekka suvlar siljishi kuzatiladi; gaz qalpog’idan gaz ajratib olinmaydi.
Neft va gaz bilan egallangan qatlam g’ovaklarini dastlabki hajmi quyidagilar yig’indisidan iborat:
tarkibida erigan gaz bor neft egallagan qatlam g’ovagi hajmining bir qismi
Q0b0;
gaz qalpog’idagi erkin gaz bilan egallangan qatlam g’ovagi hajmining bir qismi – QgV0;
Demak, qatlam sharoitida neft va gaz bilan band bo’lgan qatlam g’ovagining dastlabki hajmi
Q0b0+QgV0 ga teng. (18.30)
Qatlamda bosim r0 dan r gacha pasayganda QN hajmdagi neft chiqarib olinganda qatlamga kirib kelgan suv erkin gaz va neft bilan band bo’lgan g’ovaklarning qayta taqsimlanishini ko’rib chiqamiz:
1) Bosimning r0 dan r gacha pasayishida qatlamda bo’shagan g’ovaklar hajmi quyidagilar yig’indisidan iborat bo’ladi:
qatlam sharoitida QN hajmdagi neftni qazib olish natijasida bo’shagan hajm
QNb0;
qatlamdagi qoldiq neftning kirishishi natijasida qatlamda bo’shagan hajm
(Q0-QN)(b0-b);
v) QN hajmdagi neft qazib olinganda neftda erigan ayrim ortiqcha gaz miqdorini chiqarib olish natijasida bo’shagan hajm. Qazib olingan ortiqcha gazning har bir hajmiy birligi (standart sharoitlarda) r bosimda qatlamda VR hajmni egallaydi, u holda qatlam sharoitida bo’shagan hajm QN(rp-r0)Vp ga teng;
g) ma’lum bir hajmdagi suv chiqarib olingandan so’ng bo’shagan hajm.
Qatlamda bo’shagan g’ovaklar hajmi kengayayotgan gaz qalpog’idagi erkin gaz, neftdan ajralayotgan gaz va qatlamga kirib kelgan chekka suvlar bilan to’ladi. Agar qatlamga suvning kirib kelishi sust bo’lsa, bo’shagan hajmdagi bosim qatlamdagi bosim r dan kam bo’ladi, u holda qatlamda r bosimni saqlab turish uchun gaz qalpog’iga ma’lum miqdorda gi (standart sharoitlarda o’lchangan) gaz haydaladi. Agar qo’llanilayotgan tadbir r bosimni ta’minlay olmasa, u holda r bosimni saqlash uchun uyumning chegara oldi qismiga ma’lum miqdorda suv Wi haydaladi.
Yuqorida qayd qilinganlarga ko’ra bosim r0 dan r gacha pasayganda qatlamda neft, gaz va suvlarning qayta taqsimlanishi va bo’shagan hajmlarni to’ldirish tafsilotlarini ko’rib chiqamiz.
2. Bosim r0 dan r gacha pasayganda qatlamda band bo’lgan g’ovaklar hajmi quyidagilar yig’indisidan iborat bo’ladi:
gaz qalpog’ining erkin gazi kengayishidan egallangan hajm; yuqorida aytilganlarga muvofiq gaz qalpog’idagi dastlabki gaz miqdori standart sharoitlarda Q0b0/V0 ni tashkil qiladi.
Gaz hajmi birligi (standart sharoitlarda) qatlam sharoitlaridagi r0 bosimda V0 hajmni, r bosimda esa Vr hajmni (shunda VrV0) egallaydi. SHunday qilib, qatlam sharoitlarida gaz qalpog’idan ajralib chiqqan erkin gazning kengayishi hisobiga uning qo’shimcha egallagan hajmi quyidagicha hisoblanadi:
QгVр -QгV0 = δQ0b0 (Vp -V0 ) ;
V0
bosim r0 dan r gacha pasayganda qatlamda qolgan neftdan ajralib chiqqan
erkin gaz egallagan hajm. Qatlam sharoitlarida r bosimda neftdan ajralib chiqqan gaz hajmining har qaysi birligiga (standart sharoitlarda o’lchangan) Vr hajm to’g’ri keladi, u holda qatlam sharoitlarida qatlamda qolgan neftdan ajralib chiqqan erkin gaz egallagan hajm (Q0-QN)(r0-rP)VR ni tashkil qiladi;
v) qatlamga kirib kelgan suv egallagan hajm, W;
g) qatlamga haydalgan suv hajmi Wi (hajm birliklarida). Agar qatlamga kirib kelgan chekka suvlar qabul qilingan o’rtacha qatlam bosimini r uyumda hosil bo’lishini ta’minlay olmasa, u holda suv haydaladi;
d) qatlamga haydalgan gaz hajmi gi (standart sharoitlarda hajm birliklarida). Agar qatlamga haydalgan suv hajmi Wi uyumda o’rtacha qabul qilingan qatlam bosimi r ning hosil bo’lishini ta’minlay olmasa, u holda gaz haydaladi. Standart sharoitlardagi gazning ma’lum bir hajmi qatlam sharoitlaridagi bosimda Vr hajmni egallaydi, shunga ko’ra qatlamga haydalgan gaz hajmi (standart sharoitlarda o’lchangan) qatlam sharoitlarida giVr hajmni egallaydi.
Bosim r0 dan r gacha pasayganda qatlamda bo’shagan g’ovaklar hajmi doimiylik qonuniga muvofiq u erkin gaz va suvlar tomonidan egallangan g’ovaklar hajmiga teng bo’lishi kerak.
U holda moddiy balans tenglamasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi.
QHb0 (Q0 -QH)(b0 -b)QH(rp -r0)Vp ω δQ0b0 (Vp -V0)
V0
(Q0 -QH)(r0 -r)Vp W Wi giVp . (18.31)
Bu tenglamani qayta o’zgartirib va b ni unga teng ifoda b1-(r0-r)VP bilan almashtirib quyidagini olamiz:
|
| |
