• 3. Reflektiv (faol) tinglash usullari.
  • Reflektiv  bo‘lmagan tinglash yyetarli bo‘lmasa,  aks ettiruv-




    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet38/79
    Sana04.06.2024
    Hajmi3 Mb.
    #259988
    1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   79
    Bog'liq
    pedagogik konfilikt

    Reflektiv 
    bo‘lmagan tinglash yyetarli bo‘lmasa, 
    aks ettiruv-
    chi (faol) tinglashga o‘ting.
    Yansıtıcı tinglash jarayonida tinglov-
    chi suhbatdoshning nutqiga faol aralashadi, uning fikrlari va his-
    tuyg‘ularini ifodalashga yordam beradi, muloqot uchun qulay sha-
    roitlar yaratadi va suhbatdoshlarning bir-birlarini to‘g‘ri va aniq 
    tushunishini ta’minlaydi.
    Bunday tinglash orqali ma’ruzachi bilan 
    teskari aloqa 
    o‘r-
    natiladi, bu sizga ma’lumot buzilishlarini yo‘q qilishga, ham-
    dardlik va yordam berishga intilishga imkon beradi.
    3. Reflektiv (faol) tinglash usullari. 
    Aloqa sohasidagi muta-
    xassislar teskari aloqa o‘rnatishning to‘rtta 
    usulini 
    ajratib tura-
    dilar, ular 
    reflektiv (faol) tinglash usullari 
    deb nomlanadi : 
    aniqlashtirish yoki aniqlashtirish (so‘roq qilish), parafrazalash, 
    suhbatdoshning his-tuyg‘ularini aks ettirish va xulosalash.
     
    Tushuntirishni yoki tushuntirishni (so‘roq qilishni) qabul 
    qilish 
    tushunmovchilik yoki noaniqlik bo‘lgan taqdirda kerak. Neytral 
    aniqlovchi savollar suhbatdoshni boshqa so‘zlarni tanlash bilan 
    birga, o‘z fikrlarini aniqroq ifoda etishga taklif qiladi. Bunday 
    holda, «aniqroq gapiring!» Kabi iboralarga yo‘l qo‘yilmay-
    di. Ushbu texnikadan foydalanib, bir qavatli javobni talab qiladigan 
    savollarni bermaslikka harakat qilish kerak (ha, yo‘q), chunki bu 
    odamni chalkashtirib yuborganligi sababli, u o‘zini so‘roq 


    133 
    qilinayotganini his qila boshlaydi. Tushuntirishda quyidagi iboralar 
    samarali 
    bo‘ladi: 
    Kechirasiz, 
    men 
    unchalik 
    tushunmayap-
    man...; Keyin uni 
    batafsilroq 
    tushuntiring; Iltimos 
    takror-
    lang … 

    Bundan nima kelib chiqadi? Siz nimani o‘ylaysiz ? Buni 
    aniq bir misol bilan tushuntirib bera olasizmi? 
    Parafrazing 
    – bu ma’ruzachining fikrlarini ifodalash, ammo 
    boshqacha qilib aytganda,
     
    ushbu uslub suhbatdoshning so‘zlari 
    qanchalik to‘g‘ri qabul qilinishiga yordam beradi. Parafrazing 
    ham suhbatdoshga yordam beradi, chunki u uni to‘g‘ri tushunil-
    ganligini ko‘rish imkoniyatiga ega, agar kerak bo‘lsa, tushunti-
    rishlar beradi. Parafrazing ma’noni hissiyotdan ajratishga yordam 
    beradi. Biroq, ushbu texnikadan foydalanganda siz suhbatdoshin-
    gizni to‘xtatmasligingiz kerak, siz ma’ruzachining pauza qilishini 
    va fikrlarini to‘plashini kutishingiz kerak. Parafrazing quyidagi 
    so‘zlar bilan boshlanishi mumkin: 
    sizningcha... deb o‘ylaysiz-
    mi; agar adashmasam, demoqchisiz bu bilan...; boshqacha qilib 
    aytganda, siz bunga ishonasiz...; agar men sizni to‘g‘ri 
    tushungan 
    bo‘lsam, 
    demak...; sizni 
    tushunishimga 
    kel-
    sak...; shunday qilib, sizning nuqtai nazaringiz bo‘yicha...; Men 
    sizni tushunaman, u bu izlar.... 
    Odatda parafrazalash faqat sherikning muhim, asosiy 
    fikrlarini ta’kidlash uchun ishlatiladi. 
    Qachon 
    suhbatdoshi tuyg‘ularini aks ettiruvchi bolsa, 
    asosiy 
    e’tibor xabarning mazmuniga emas, lekin bu his-tuyg‘ular haqi-
    da spikeri izhor. Ushbu uslub tinglovchida xabarni keltirib chiqa-
    radigan hissiyotlarni aks ettirishni o‘z ichiga oladi. Ular odatda 
    og‘zaki bo‘lmagan vositalarda ifodalanadi. Shaxsning so‘zlari va 
    u yuboradigan og‘zaki bo‘lmagan signallar o‘rtasida sezilarli farq 
    bo‘lsa, ushbu texnikani qo‘llash, ayniqsa, muhimdir. Tuyg‘ular 
    aks etishi ma’ruzachiga hissiy holatini aniqroq anglashiga ham 
    yordam beradi. Tinglovchining vazifasi – suhbatdoshga uning tu-
    shunilganligini va his-tuyg‘ularini o‘rtoqlashishini yoki ko‘rsat-
    masligini ko‘rsatish. Ammo tinglovchi notiqning his-tuyg‘ularini 
    baham ko‘rmasa ham, unga hamdardlik ko‘rsatishingiz maqsadga 
    muvofiqdir. Buning uchun iboralar mos keladi: 
    siz bezovta-


    134 
    lanasiz (xafa, xafa, xafa, xafa)...; Siz xafa bo‘lganga 
    o‘xshaysiz...; Menga o‘xshab tuyuladiki...; Bu sizni juda xafa 
    qilgan bo‘lsa kerak...; Sizga qanchalik qiyinligini tasavvur qila 
    olaman...; Qanday tashvishlanayotganingizni ko‘raman...; Men 
    sizning his-tuyg‘ularingizni tushunaman, lekin ularni baham 
    ko‘rmayman...; Sizning 
    joyingizda 
    kimdir 
    xafa 
    bo‘lar-
    di...; Vaziyat juda achinarli edi, shunday emasmi? Xavotirlana 
    boshlaganingizni his qilyapman. Bu shunday?; Siz tushunga-
    nimdek, nima bo‘layotganidan xursand bo‘ldingizmi?
    Gapiruvchining hissiy holatini aks ettirgan holda, uning his-
    tuyg‘ularining intensivligi darajasini hisobga olish kerak, shu 
    bilan birga, so‘zlar ishlatiladi: 
    bir nechta, bir oz, to‘liq, juda 
    kuchli
    va hokazo. Suhbatdoshning his-tuyg‘ularini tushunish 
    uchun uning yuz ifodasini, qo‘l harakatlarini, holatini, tana hara-
    katlarini, intonatsiyani va u aloqa sherigi bilan o‘rnatadigan 
    masofa. Bunday holda siz boshqalarga nisbatan hamdardlik, 
    ya’ni « his qilish » dan foydalanishingiz kerak.
    Suhbatdoshning his-tuyg‘ularining aks etishi tinglovchining 
    psixologik madaniyati, nazokati va samimiy hamdardlik ko‘rsa-
    tish qobiliyatiga ega bo‘lishini taxmin qiladi. 
    Xulosa qilish - 
    suhbatdoshning asosiy fikrlarini 
    umumlash-
    tirish.
    Xulosa qilganda, parafrazalashdan farqli o‘laroq, suhbatning 
    butun qismidan faqat asosiy g‘oya ajralib turadi. Aytilganlarni 
    umumlashtirib, sherik ma’ruzachiga uning asosiy fikrlari tushunil-
    ganligini tushuntiradi. Ushbu uslub ayniqsa, munozara paytida, 
    ishbilarmonlik uchrashuvida, konferentsiyada, muzokaralarda, ya’-
    ni ko‘p nuqtai nazarlar, konstruktiv takliflar bildirilgan va muam-
    moning mohiyatini tiklash, o‘tganlarni sarhisob qilish zarur 
    bo‘lgan hollarda juda mos keladi. dedi. Bu xabarni to‘g‘ri idrok 
    etishiga ishonch hosil qiladi va yagona nuqtai nazar bo‘lmaganida 
    nizolarning oldini olishga yordam beradi. Asosiy g‘oyalar va 
    hissiyotlarni umumlashtirish uchun siz quyidagi iboralarni ishla-
    tishingiz mumkin: 
    Demak, siz shunday deb o‘ylaysiz...; Shunday 
    qilib siz... taklif qilasiz; Aytganlaringizni umumlashtirish uchun, 
    keyin...; Men 
    tushunganimdek, 
    sizning 
    asosiy 
    g‘oyangiz 


    135 
    shuki...; Aytganlaringizni umumlashtirib...; Agar hozir aytganla-
    ringizni sarhisob qiladigan bo‘lsak, unda...; Sizning asosiy g‘o-
    yalar, men uni tushuna boshladim.... 
    Xulosa qilish, suhbat natijasi tinglovchining qandaydir hara-
    kati bo‘lishi kerak, bo‘lganda ham foydalidir. 

    Download 3 Mb.
    1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   79




    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Reflektiv  bo‘lmagan tinglash yyetarli bo‘lmasa,  aks ettiruv-

    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish