|
Pedagogika 017, 6-son Bosh muharrirBog'liq 4979 197 2017. 6-sonPEDAGOGIKA
2017, 6-son
137
“Zangula” maqomlari, “Gavasht” va “Shahnoz” ovozlari, “Hisor”, “Humoyun”,
“Mubarqa’”, “Raqb”, “Sabo”, “Bastayi Nigor”, “Navrо‘zi arab”, “Rо‘yi Iroq”
shо‘balari g‘amginlik, ruhiy horg‘inlik, alamni ifoda etadi. Maqomlardan “Hijoz”,
“Husayniy”, ovozlardan “Moya”, “Salmak”, shо‘balardan “Nuhuft”, “Navrо‘zi
Bayotiy”, “Dugoh”, “Uzzol”, “Avj”, “Javziy”, “Nayrez” kabilar eshituvchida ham
quvonch, ham qayg‘u kayfiyatini qо‘zg‘atadi
1
.
Maqomlar
musiqasining
ushbu
ruhiy-hissiy
va
ijtimoiy-estetik
xususiyatlarini chuqur tahlil qilgan holda, allomalar asarlarini aynan
tinglovchilarning psixik holatlariga mos holda tanlashga, shuningdek, adekvat
tasavvurlar hosil qilish orqali insonlarning emotsional holatlarini yо‘naltirib,
shaxslararo munosabatlarda ijtimoiy uyg‘unlikni, hamjihatlikni qaror toptirishga
harakat qilganlar.
Ayniqsa, xalq musiqa asarlarining insonlarda Vatanparvarlik, mehr-oqibat,
iymon-e’tiqod kabi ijtimoiy-axloqiy sifatlarni tarkib toptirishdagi muhim rolini
chuqur his etgan holda musiqiy ta’sirga katta ahamiyat berganlar.
XX asr о‘zbek adabiyotining yirik vakili Abdulla Qodiriy mohir ijodkor
sifatida san’atning, xususan, musiqaning inson ruhiyati, irodasi va kayfiyatiga
kо‘rsatadigan emotsional-psixologik ta’siri va uning yordamida hosil bо‘ladigan
musiqiy tasavvurlar qudratini “О‘tkan kunlar” romanida aks ettirib, yozuvchi
milliy musiqiy ohanglar, cholg‘u sozlaridan taraladigan tovushlarni idrok etish
natijasida shakllanadigan musiqiy tasavvurlar ulkan hissiy qudratga ega
ekanligini, emotsional-psixologik va ijtimoiy-estetik ta’sir kuchini yorqin,
betakror tasvirlay olgan.
Muxtasar qilib aytganda, sharqning buyuk mutafakkirlari, qomusiy olimlari
va musiqa ilmi bilimdonlarining yuqorida qayd etilgan barcha ilmiy fikr-
mulohazalari shaxs tarbiyasi, kamoloti, uning milliy-ma’naviy о‘zligini anglashida,
ayniqsa, musiqiy tasavvurlarni shakllantirish orqali yoshlarda xalq musiqasiga
nisbatan о‘ziga xos faol ijobiy munosabatlarni tarkib toptiradi.
|
| |
