*Nurillayev Bobomurot Najmitdinovich, Nizomiy nomidagi TDPU fizika va astronomiya о‘qitish
metodikasi kafedrasi mudiri. E-mail:
Bobomurot64mail.ru
1
Ғозиев Э. Психология. – Тошкент: Ўқитувчи, 1994. – Б. 224.
B. Nurillayev
*
PEDAGOGIKA
2017, 6-son
61
ravishda harakatni muvaffaqiyatli bajarish usulidir. Kо‘nikma mazmunan amaliy
va aqliy, shaklan oddiy va murakkab turlarga ajratiladi. Amaliy kо‘nikmalar
mehnat faoliyatini amalga oshirishga, aqliy kо‘nikmalar bilim olishga, uni
о‘zlashtirishga yо‘naltirilgan bо‘ladi. Kо‘nikmalar kо‘proq aqliy va jismoniy
harakatlarda mujassamlashadi
1
.
Fan asoslarini о‘rganish vaqtida shakllanadigan va ularni muvaffaqiyatli
о‘rganish uchun kerak bо‘ladigan kо‘nikmalar о‘quv kо‘nikmalari deb ataladi.
О‘quv kо‘nikmalari harakatlarning muayyan narsaga yо‘naltirilganligiga qarab,
shartli ravishda, bir-biri bilan о‘zaro bog‘liq bо‘lgan intellektual, umumо‘quv
umumiy va maxsus (xususiy) kо‘nikmalarni о‘z ichiga oladi. Umumiy о‘quv
kо‘nikmalari о‘qish, yozish, javoblar rejasini tuzish, adabiyotlar bilan ishlash,
mehnatni ilmiy tashkil qilishdir. Tabiiy-ilmiy yо‘nalishdagi predmetlar uchun
umumiy kо‘nikmalar esa о‘quv adabiyotlar bilan ishlash, о‘lchash, hisoblash,
grafiklar chizish, jadvallar tuzish, kuzatish va tajribalar о‘tkazishdir.
Fizika ta’limida maxsus kо‘nikma sifatida eksperimental kо‘nikmalar
qaraladi. Eksperimental kо‘nikmalar deganda, talabaning eksperimental
tadqiqotni mustaqil bajarishini ta’minlovchi harakatlar majmuyi tushuniladi.
Bular eksperimentni rejalashtirish, qurilmani konstruksiyalash va uni ishga
tayyorlash, hodisani kuzatish, о‘lchash ishlarini bajarish va boshqalardir.
Tadqiqotning har bir bosqichi aniq xususiy kо‘nikmalarni talab qiladi, masalan,
eksperimental qurilmani yig‘ish bosqichida talabalar quyidagi kо‘nikmalarni
namoyon qilishi lozim: elektr zanjirini yig‘ish, shtativdan foydalanish,
kalorimetrdan foydalanish, isitkich asbobidan foydalanish va h.k. Eksperimental
kо‘nikmalarni shakllantirish pedagogika oliy ta’lim muassasalari talabalarini
о‘qituvchilik faoliyatiga tayyorlashdagi asosiy vazifalaridan biridir.
О‘z navbatida, har bir xususiy kо‘nikmalar bir qator sodda amallar –
kо‘nikma elementlariga bо‘linadi. Chunonchi, о‘quv dinamometridan foydalanish
kо‘nikmasi quyidagi elementlarni о‘z ichiga oladi: asbobning qaysi kattalikni
о‘lchashga mо‘ljallanganligini bilish (kuchni о‘lchash), asbob shkalasining
bо‘limlar qiymati va о‘lchash chegarasini aniqlash, о‘lchash vaqtida
1
Ўзбекистон Миллий энциклопедияси. – Тошкент: Давлат илмий нашриёти, 2003. 5 – жилд.
‒ Б. 180.
|
